99. «وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعاً...»
روض الجنان: ... خداى تعالى گفت: «وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ» ؛ اگر خداى خواستى و اين دليل بر آنكه نخواست و نمىخواهد. و چون بعضى مرادات باشد كه نه مرادِ او باشد، او نه مريد الذّات باشد و نه مريد به ارادت قديم. ۱
1639. علامه شعرانى: يعنى چون ثابت شد بعضى امور هست كه خداوند نمىخواهد واقع آيد پس صفت اراده مانند علم از صفات ذاتى و قديم الهى نيست و اگر اراده صفت ذاتى و قديم بود بايد هيچ مرادى در جهان نباشد مگر مراد او و اين كلام را از
مصنف بايد به وجهى تأويل كرد چون هيچ چيز در جهان بى اراده او واقع نمىشود الا آنكه بعض امور را او خود خواسته است كه مردم به اختيار انجام دهند پس اگر كافر به اختيار خود كافر شود و مجبور نباشد در اختيار كفر باز خدا خواسته است او مختار باشد و هرچند خداوند اراده كفر او را ندارد اراده مختار بودن او را دارد. ۲