43. «قالَ سَآوِي إِلى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْماءِ قالَ لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ إِلاّ مَنْ رَحِمَ...»

روض الجنان: «قالَ سَآوِي إِلى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْماءِ» ؛ گفت: من با كوهى گريزم تا مرا از آب نگاهدارد. و عصمت ، حفظ باشد و منع، معصوم و محفوظ از مكروه، و در دين، عصمت لطفى باشد كه مكلّف عند آن امتناع كند از معاصى، و معصوم ممنوع باشد به لطف از قبايح نه بر وجه حيلولت*. نوح جواب داد و گفت: «لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ» ؛ امروز عاصم و مانع نيست از فرمان خداى. «إِلاّ مَنْ رَحِمَ» . در او چند قول گفتند، يكى آنكه: استثناى منقطع است، و معنى آن است كه لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ اَمْرِ اللّهِ اِلاّ مَنْ رَحِمَهُ به معنى لكن مَن رَحِمَهُ اللّه فلَه مِنَ اللّهِ عاصِمٌ.
و وجهى ديگر آنكه: «لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ» ، عاصم به معنى معصوم است، چنان‏كه: «... عيشَةِ راضِيَةٍ»^۱ ، اى مَرْضِيَّةٍ**. ^۲
1679. علامه شعرانى: * يعنى عصمت آن نيست كه خداوند كسى را به قهر و جبر از قبائح باز دارد و ميان او و قبيح حائل شود؛ چون اين ظلم است و خلاف مذهب ما. و اگر خداوند سنت خود را بر اين قرار داده باشد كه بعضى را به قهر از معصيت باز دارد جاى سؤال است كه چرا همه را باز نداشت. ^۳
1680. ** در زبان عربى گاه اسم فاعل را مجازاً بر اسم مفعول اطلاق كنند، و گاه اسم مفعول را بر اسم فاعل، مانند «حِجاباً مَسْتُوراً»^۴ و گاه مصدر را بر هر دو. ^۵روض الجنان: ... آنگه چون مدّت برآمد ـ و گفتند: چهل روز بود ـ و گفتند: چهل روز از آسمان آب مى‏آمد و در هوا معلّق مى‏استاد، و چهل شبان روز آب از زمين مى‏برآمد آنگه: «...فَالْتَقَى الْماءُ عَلى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ» ، آنگه هر دو به هم آمد، چون همه عالم آب بگرفت، و گفتند: از كوهى كه از آن بلندتر نبود در زمين، چهل گز بگذشت، و همه عالم خراب شد و همه كافران هلاك شدند. ^۶
1681. علامه شعرانى: علماى نصارا و مفسران انجيل گويند طوفان نوح عام نبود و همه زمين را فرا نگرفت بلكه همان نواحى ارمنستان و عراق و اطراف آن بود و گويند مراد به‏همه زمين همه زمينى است كه در حوزه دعوت نوح بود چنان‏كه در كتاب تورات آمده است همه مردم جهان براى خريد گندم به مصر آمدند. اما معترفند كه كشتى بر كوه آرارات نشست پس از فرو رفتن آب، و كوه آرارات بيش از پنجهزار متر از سطح دريا مرتفع است و اگر آب چنان بود كه از آن كوه بالاتر رفته بايد اكثر دنياى آن روز يا همه آن را آب گرفته باشد مگر گويند كشتى بر مرتفع‏ترين قله آرارات ننشست بلكه بر يكى از تلال دامنه آنكه، از نواحى اطراف عراق بلندتر بود اما نسبت به ممالك مجاور مانند آذربايجان و كردستان و شام گودتر بود، نشست و علماى طبيعى و معرفة الأرض گويند در دوره چهارم طوفان عام در اكثر نواحى كره زمين پديد آمد و آثار و علائم آن هنوز پيداست و آن را نسبت به آب شدن توده‏هاى متراكم يخ و برفهاى بسيار قديم مى‏دهند كه به عللى يكباره ذوب شد و رودها و چشمها روان گرديد و آب باران بسيار مزيد بر ذوبان آنها گرديد و معتقدند بسيارى درياچه‏ها كه در ميان كوهستانهاى مرتفع موجود است از آن دوره است. و الله العالم.
و از ادلّه وقوع اين طوفان عام آن است كه اممى مانند آشوريان و يونانيان و هنود كه نه به موسى عليه‏السلام گرويده بودند و نه به تورات ايمان داشتند، حكايت طوفان عام را نقل
كردند و در لوح سنگى يا آجرى مردم آشور حكايت طوفان را يافتند و هم اكنون به خط ميخى موجود است. و در اين باب بيش از اين تحقيق نمى‏كنيم، چون دانستن تفصيل طوفان و تعيين خصوصيات آن از ضروريات نيست. ^۷