فرزند در راه فضيلت مى گذرند بايد گفت پس از مرگ، فضيلت و مكارم اخلاق است كه به كار انسان مى آيد و موجب سعادت او مى گردد. ^۱

111. «قالُوا أَ نُؤمِنُ لَكَ وَ اتَّبَعَكَ الْأَرْذَلُونَ» .

روض الجنان: عبداللهِ عبّاس گفت: به «ارذلون» حاكه خواستند. عكرمه گفت: حاكه و اساكفه را خواستند. ^۲
2342. علامه شعرانى: «حاكه» يعنى جامه بافان و «اساكفه» كفش دوزان. ^۳

129. «وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ» .

روض الجنان: «وَتَتَّخِذُونَ مَصانِعَ» ؛ مى سازى مَصْنَعها. عبداللهِ عبّاس گفت: بناها. مجاهد گفت: كوشكهاى بلند. مَعْمَر گفت: حصنها. ابن نجيح گفت از مجاهد: برجهاى كبوتران. قَتاده گفت: آبدانها. ^۴
2343. علامه شعرانى: از اوصاف قوم عاد كه در قرآن آمده است خصوصاً آيات اين سوره و آنكه فرمايد «أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ»^۵ و اينكه آنها «ارم ذات العماد» ساختند كه مانند آن در هيچ كشور نبود معلوم مى شود مقصود يكى از دولتهاى بزرگ و متمدن قديمند مانند كلده و آشور و بابل. و «ارم ذات العماد» باغهاى معلق بابل است از عجايب سبعه جهان در حضر موت و صحارى عربستان و امثال آن اين گونه رفاه و تنعّم و آثار آبادى معقول نيست. و بعضى از مورخين امروز معتقدند دولت كلده عرب بودند. ^۶

معجزه پيغمبرى مى شمارند و ديگران آن را ممكن مى دانند چنان كه خواجه نصيرالدين و علامه حلى در تجريد و شرح آن اختيار آن كردند. ^۱

80 . «وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ» .

روض الجنان: راوُوق. ^۲
2340. علامه شعرانى: مقصود از «راووق» آب كش يا پرويزن و غربال نرم است كه خالص از آن بيرون رود و دردى بماند و در بعضى بلاد اين آلت را «ترشى پالا» گويند و پالودن و بيختن درمعنى نزديك اند. ^۳

88 ـ89 . «يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ * إِلاّ مَنْ أَتَى اللّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ» .

روض الجنان: «يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ» ؛ آن روز كه سود ندارد مال و فرزندان.
«إِلاّ مَنْ أَتَى اللّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ» ؛ الاّ آنكه دلى آرد به حضرت. سليم؛ سلامت يافته از شكّ و شرك. اين قول بيشتر مفسّران است.
سعيد بن المُسَيَّب گفت: قلب سليم دل درست باشد، و آن دل مؤمن بود براى آنكه دل منافق بيمار بود، كقوله تعالى «فِى قُلُوبِهِمْ...» ، ^۴ حسين بن الفضل گفت: سليم باشد از آفت مال و فرزندان... . ^۵
2341. علامه شعرانى: خوشىِ انسان در دنيا به مال است و فرزند و در جدايى هر يك غم بى نهايت است، اگر زندگى او منحصر به دنيا بود و به مرگ فانى مى شد رغبت به هيچ چيز در وى نبود و فضيلت و سعادت و مكارم اخلاق واحسان را نيك نمى شمرد، بلكه اين معانى را هيچ نمى شناخت اما چون بسيارى از مردم از مال و