2519. ** نصارا ثئوفيل يا تئوفلس گويند به معنى حبيب الله؛ چون «تئو» به معنى خدا است و «فيل» به معنى دوست و معتقدند مردى بدين نام بزرگ مذهب عيسوى بود در انطاكيه و در مائه دويم مى زيست. و اگر سخن آنان صحيح باشد اين حبيب در زمان رسولان نبوده و خود نقل واقعه ديگر است و مفسرين ما اختلاف كردند كه مراد از «رجل يسعى» حبيب است يا غير او. ^۱

25. «إِنِّي آمَنْتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ» .

روض الجنان: «إِنِّي آمَنْتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ» ؛ من ايمان آورده ام، از من بشنوى. چون اين بشنيدند* از او به او جستند به يك بار و او را بكشتند و كس نبود كه دفع كند از او... سدّى گفت: سنگ سار كردند او را، او مى گفت: اللّهم اهدِ قَومى؛ بارخدايا راه نماى اينان را، تا بكشتندش.** حسن گفت: بسوختند او را و گور در بازار انطاكيّه نهاده است. ^۲
2520. علامه شعرانى: * نصارا گويند تئوفيل يعنى حبيب الله از خانواده بت پرست بود و مسيحى شد وكتبى نوشت در اثبات دين وى و ادله بسيار آورد بر توحيد. و آيه قرآن مخالف گفته آنان نيست وليكن به اقوال مفسران ما اين مرد در عهد رسولان در زمان حضرت عيسى عليه السلام واين با سخن نصارا مخالفت دارد وقول نصارا حجت نيست، مفسران ما هم از معصوم نقل نكردند. ^۳
2521. ** آن مرد كه مردم انطاكيه را به خدا دعوت مى كرد در مائه اول و او را كشتند ايناس نام داشت و حبيب را نكشتند. والله العالم. و اگر «رجل يسعى» ايناس باشد وقتى او را به كيفرگاه مى بردند سخنانى مى گفت در معنى اين آيات كه قرآن نقل كرده است براى تقويت قلب مسيحيان كه از كشتن او دلسرد نشوند و از دين بر نگردند. ^۴

به ايشان يعنى به اهل انطاكيّه. و در نامشان خلاف كردند؛ محمد بن اسحاق گفت: ناروص و ماروص، وَهْب گفت: يحيى و يونس، مقاتل گفت: توصان و مالوص.* «فَكَذَّبُوهُما» ؛ دروغ داشتند ايشان هر دو را. «فَعَزَّزْنا بِثالِثٍ» ؛ ما قوى بكرديم ايشان را به سه اُمى... . و آن سه ام شمعون صفا بود مقاتل گفت: سمعان نام بود سه ام را. كعب گفت: آن دو رسول صادق و صدوق نام بودند و سه ام شلُوم، و اضافت ارسال با خداست براى آنكه عيسى ايشان را به فرمان خداى فرستاد. و ممتنع نباشد كه ايشان خود پيغامبران باشند فرستاده از قبلِ خداى تعالى. ^۱ **
2516. علامه شعرانى: * عيسويان گويند آن دو رسول كه اول به انطاكيه آمدند پولس و برنابا بودند، پس از آن شمعون الصفا و اين اسامى كه در اينجا آمده مصحّف است و شمعون الصفا ميان نصارا به پطرس يا فطرس معروف است و فطرس به معنى سنگ است و صفا نيز به معنى سنگ است. ^۲
2517. ** به گفته عيسويان اين واقعه پس از رفع مسيح عليه السلام بود نه در زمان آن حضرت. ^۳

20. «وَ جاءَ مِنْ أَقْصَا الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعى قالَ يا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ» .

روض الجنان: «وَ جاءَ مِنْ أَقْصَا الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعى» ، گفت: از دورتر جايى از مدينه انطاكيّه مردى مى آمد، شتابان؛ و آن حبيب بود مؤمن آل يس.* عبداللهِ عبّاس و مقاتل گفتند: حبيب بنى اسرائيل النّجار بود. ^۴ **
2518. علامه شعرانى: * «آل» كلمه زايد است مانند قول كميت: « و إنّ لنا في آل حم آية ». ^۵