آنكه محاذى عالم روحانى است در انسان قلب است به منزله بيت المعمور و پيوسته محاذى آن عالم است و به حركت انسان در امكنه جهان تغيير جهت نمى دهد. ^۱
روض الجنان: حسن بصرى گفت: الْبَيْتُ المَعْمُور خانه كعبه است كه او بيتُ الْحَرامْ است و اوّل خانه كه در زمين نهادند براى عبادت و معمور است به مردمان و خداى تعالى آن را هر سال عمارت كند. ^۲
2696. علامه شعرانى: يعنى در زمين است نه در آسمان. روايات در محل بيت المعمور، اگر در آسمان باشد، مختلف است: در آسمان اول يا چهارم يا هفتم، و علامه مجلسى فرموده است: جمع بين اخبار بر فرض صحت آنها به اين است كه در همه باشد چون هر چيز در عوالم مختلف صورتهاى مختلف دارد كه همه آنها حقيقتند. و فندرسكى گويد: «صورتى در زير دارد آنچه در بالاستى». ^۳

6. «وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ» .

روض الجنان: از امير المؤمنين عليه السلام روايت كردند كه گفت: مراد دريايى است در زير عرش، قعر و عمق او چندان است كه از هفت آسمان تا به زير هفت زمين، در او آبى است سطبر او را «بحر الحيوان» گويند، در وقت نفخ اوّل از او چهل شبانه روز باران آيد بر زمين تا مردم از گورها برخيزند. ^۴
2697. علامه شعرانى: اين عالم كه ما مشاهده مى كنيم عالم شهادت باشد و ذاتاً جامد است. حيات كه در نباتات و حيوانات مى بينيم از غيب بر اين اجسام تافته، لذا چون روح زندگى از اين اجسام اعراض كند زود از هم مى پاشند وپراكنده مى شوند وجسمى كه هفتاد سال در بدن انسان زنده بود وكار مى كرد به يك روز كه جدا گردد

طوفان فرمود تا با آسمان بروند در خبر است كه چون رسول عليه السلام مكّه بگشاد يكى از زنان او خواست تا به شب در كعبه رود، بنوشَيْبه رها نكردند و گفتند به شب رها نكنيم اگر خواهى تا به روز خالى كنيم براى تو، او بيامد و با رسول شكايت كرد، رسول عليه السلامگفت: عادت نيست كه كسى به شب در آنجا شود كه اين خانه در برابر بيت الْمَعمُور است چنان كه اگر سنگى از آنجا بيوفتد مَثَل بر بام كعبه آيد** هر روز هفتاد هزار فرشته در او شوند كه تا قيامت با آنجا نشوند... . ^۱
2694. علامه شعرانى: * نه ستون بود و نه سقف، بلكه يكپاره ياقوت بود و اين روايت به الفاظ مختلف آمده و چون صحيح آن معلوم نيست كدام است حاجت به تحقيق آن نيست. ^۲
2695. ** شايد مقصود رسول صلى الله عليه و آله آن باشد كه فضل عبادت در كعبه براى آن است كه در زير بيت المعمور واقع مى شود و سقف خود كعبه تأثير در فضيلت عبادت ندارد؛ پس اگر در حجر اسماعيل نماز گزارند كه آنهم از خانه كعبه است و زير بيت المعمور واقع است همان فضل را دارد. فضل كعبه به سنگ و خاك سقف آن نيست بلكه به سبب مطابق بودن او است در عالم شهادت و سفلى معبد ملائكه را در عالم علوى و غيب. اگر كسى گويد: ممكن نيست نقطه اى از نقاط آسمان هميشه مطابق نقطه اى از نقاط زمين باشد چون يا آسمان مى گردد يا زمين، و دو نقطه از محاذات يكديگر دور مى شوند، در جواب گوييم: بيت المعمور از سنخ ملائكه است، چون آنها است و جسم آن هم از جنس اجسام ملائكه است و ممكن است با گردش آسمان از محاذات كعبه خارج نشود مانند نورى كه بر آب جارى افتاده هرچه آب برود آن نور بر جاى خود باقى است و مولوى گويد:

شد مبدّل آب اين جو چند بارعكس ماه و عكس اختر برقرار^۳