2773. علامه شعرانى: علامه در قواعد و بسيارى از علماى ما گويند: ظهار از ظهر است به معنى پشت و حكم آن خاص به صورتى است كه تشبيه به پشت مادر كند و اگر تشبيه به شكم يا عضو ديگر كند نام ظهار بر آن صادق نيست. اما خصوص مادر شرط نيست و اگر گويد «كَظَهرِ أُختي» باز ظهار است و قيد مادر در آن معتبر نيست. و چون مسائل و فروع ظهار در زمان ما محلّ حاجت نيست و عادت فارسيان بر آنجارى نيست به همان كه مؤلّف ايراد كرده است اكتفا كردم و اگر در پاره اى مسائل آن بعض علماى ما مخالف آن باشند ذكر نكردم و اگر خودِ من نظرى خاص داشتم نيز متعرّض نشدم. ^۱
روض الجنان: و امّا كنايه ظهار به نزديك شافعى آن باشد كه گويد: تو مرا چون مادرى يا به جاى مادرى... . ^۲
2774. علامه شعرانى: در مقام تعظيم و حرمت گاهى مردم فارسى زبان نيز با زن خويش اين گونه خطاب مى كنند و قصدِ ظهار ندارند، اعتبارى به آن نيست. بلكه در هيچ معامله اى به كنايه اعتماد نمى توان كرد، بايد لفظى صريح به كار برد كه احتمال ديگر در آن داده نشود و شارع كسى را به لفظ محتمل الخلاف الزام نمى كند. و از اين جهت گوييم معاطات معامله نيست و در افعال چند احتمال داده مى شود. ^۳

8 . « ... وَ إِذا جاؤكَ حَيَّوْكَ بِما لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللّهُ» .

روض الجنان: «وَ إِذا جاؤكَ حَيَّوْكَ بِما لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللّهُ» ؛ چون به تو آيند تو را تحيّتى كنند كه خداى تعالى تو را از آن تحيّت نكرده است، و آن آن بود كه جهودان در نزديك رسول صلى الله عليه و آله آمدندى و گفتندى السامُ عَلَيْكَ، و «سام» به نزديك ايشان مرگ بود.

سوره مجادله

«بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»

1. «قَدْ سَمِعَ اللّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجادِلُكَ فِي زَوْجِها...» .

روض الجنان: مقاتلان گفتند. ^۱
2772. علامه شعرانى: دو نفر مفسّر به نام مقاتل، مقصود است. ^۲

3. «وَ الَّذِينَ يُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتََماسّا...» .

روض الجنان: و مذهب شافعى آن است كه: اظهاربر دو ضرب بود، يكى صريح بود و يكى كنايت. صريح آن باشد كه گويد: اَنْتِ علَىَّ كظَهرِ اُمّي؛ تو بر من چون پشت مادرى يا به نزديك من چنينى يا با من چنينى، يا چون شكم مادرى يا چون سر او يا چون فرج او، يا دست و پاى او، اين همه ظهار باشد، و به نزديك ما همچنين است. ^۳