«لولا» در او محذوف باشد و همّت واقع... . ^۱
1736. علامه شعرانى: يعنى راستى قصد كرد اما نه زنا را. ^۲
روض الجنان: اگر گويند: آن برهان چه بود كه خداى تعالى بنمود تا يوسف عند آن امتناع كرد از قبيح؟ گوييم: امّا آنچه ايشان گفتند از مشاهده فريشته و يا صورت يعقوب و نداى فريشته و مانند اين، روا نبود براى آنكه اين اسباب إلجا باشد و تكليف به الجا روا نباشد و اگر ملجا بودى او را در آن هيچ مدحى و ثوابى نبودى و اين قول فاسد باشد. ^۳
1737. علامه شعرانى: يعنى آنچه عوام پندارند عصمت پيغمبران و ائمه به خلقت خداوند و الجاء و منع قهرى است درست نمى باشد؛ زيرا غير آنان هم بر خداوند حجت آورند كه چرا ما را معصوم نيافريدى و قهراً منع نكردى تا ما نيز معصوم باشيم. پس عصمت آنان لطف است و در لطف الجاء نيست و تكليف و ثواب و عقاب با الجاء منافى است برخلاف لطف. و اگر طفلى معصوم باشد از گناه براى او مقام عصمت انبيا ثابت نمى شود. ^۴
روض الجنان: و آن لطف كه مكلّف عند آن از قبايح امتناع كند، آن است كه ما آن را عصمت مى خوانيم. و گفته اند: برهان آن ادلّه و حجج بود كه خداى تعالى نصب كرده بود او را بر تحريم زنا و آنكه فاعل آن مستحقّ عقاب عظيم بود براى آنكه آن نيز صارف باشد از فعل قبيح و مقوّى باشد داعى امتناع را. و روا بود كه رؤيت به معنى علم بود چنان كه بسيار جايها هست. والله أعْلَمُ بِمُراده. ^۵
1738. علامه شعرانى: در بعض احاديث ما برهان پروردگار را موافق روايت

رفت و عزيز او را به زن سپرد، و جمال و حسن او به آن حد بود كه شرح داده شد زن عزيز را و نام او زليخا بود چشم در او افتاد و او را دوست بداشت. ^۱
1732. علامه شعرانى: نام زليخا معروف است اما اتفاقى نيست؛ بعضى گويند نام زن راعيل بود و بعضى گويند بكا بود. والله العالم. ^۲
روض الجنان: و «مِرْوَد» گويند ميل را. ^۳
1733. علامه شعرانى: كه به چشم سرمه كشند. ^۴
روض الجنان: [يوسف] گفت: يا هذه؛ اى زن مرا مُسَلَّم كن. ^۵
1734. علامه شعرانى: يعنى مرا رها كن. ^۶

24. «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ...» .

روض الجنان: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها...» ، آنگه خداى تعالى حكايت كرد فعل ايشان را كه زليخا به يوسف همّت كرد و يوسف نيز همّت كرد به زليخا، امّا اصحاب حديث و حشويان گفتند: شيطان بيامد و يك دست بر پهلوى اين نهاد... . ^۷
1735. علامه شعرانى: غرض مؤلّف از اصحاب حديث همان حشويانند كه هر حديث را باور كنند، اگرچه برخلاف قرآن و عقل باشد، نه هر محدث؛ چون بسيارى از علماى حديث را مى دانيم كه اين گونه اراجيف را رد كرده اند. ^۸
روض الجنان: ... پس آيت را بر دو وجه تفسير كردند اهل حق: يكى آنكه جواب