از اجماع آن است كه در آنجا دايم نمانند و معذب نشوند. اما گذشتن از دوزخ براى همه است چنان كه ورود به دنيا و عبور از آن و چشم از شهوات پوشيدن و بر صراط دين رفتن براى نيكان ناچار وسيله رسيدن به بهشت است. ^۱

72. «ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظّالِمِينَ فِيها جِثِيًّا» .

روض الجنان: ... و خبرى دگر آنكه از حَفْصه روايت كردند كه او گفت كه، رسول عليه السلام گفت: اميد دارم كه هيچ كس از آنان كه به بدر و حُديْبيَه حاضر بودند به دوزخ نشوند. حفصه گفت: يا رسول الله! پس اين آيت: «وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاّ وارِدُها» ؟ گفت: نبينى كه خداى مى گويد: «ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا» ... . ^۲
2120. علامه شعرانى: يعنى ورود آنها براى ماندن و معذّب شدن نيست از يك سوى وارد شوند و از ديگر سوى به شتاب بيرون روند بى آنكه عذاب بينند چنان كه در روايت سابق از ابن مسعود نقل شد و در حقيقت جهنم مبدأ شهوات دنيا است و اينها مظهر آنند و هر كس به دنيا آيد در جهنم رود و آنكه خود را آلوده نكند به شتاب از صراط بگذرد چنان كه در دنيا از صراط مستقيم دين گذشته است. ^۳
روض الجنان:... و خالد بن معدان گفت كه: اهل بهشت در بهشت گويند: نه خداى ما را وعده داد كه ما را ورود باشد بر دوزخ! ما دوزخ نديديم. ايشان را گويند: شما بر دوزخ بگذشتى و آتش او مرده بود خامد، از آن خبر نداشتى.* دگر آنكه: يعلى بن منيه روايت كرد از رسول عليه السلام كه او گفت دوزخ روز قيامت گويد: جُزْيا مُؤمِنْ فَإنَّ نُورك اَطْفى لَهَبي؛ نيك بگذر اى مؤمن كه نور تو درفش آتش من بنشاند. و اين جمله اخبار دليل مى كند بر آنكه ورود مرور است. ^۴ **

خداى تعالى دستورى خواست تا بيايد و او را زيارت كند، خداى تعالى او را دستورى داد، به نزديك او آمد بر صورت آدمى، و بر او سلام كرد و با او مصاحبت كرد. و ادريس صائم الدّهر بودى، چون وقت افطار بود طعام پيش آوردند، او طعام نخورد. سه شب همچنين بود. ادريس را منكر آمد، گفت: مرا بگوى تا تو كيستى؟ گفت: من ملك الموتام. ^۱
2117. علامه شعرانى: دو روايت مخالف يكديگر را مؤلف بى ترجيح از عرائس نقل كرده است چون معلوم نيست صحيح كدام است و دانستن اين امور واجب نيست. ^۲

59 . «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا» .

روض الجنان: وهْب گفت: «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ» ، خَلْفٌ شرّابُونَ للقَهَواتِ، لَعّابُون بالْكَعَبات... . ^۳
2118. علامه شعرانى: قهوه شراب مسكر است و كعب مهره نرد. ^۴

71. «وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاّ وارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضِيًّا» .

روض الجنان:... دگر آنكه: عموم آيت اقتضاى آن مى كند كه هيچ كس نماند از پيغامبران و امامان و صدّيقان و شهيدان و صالحان و الاّ در دوزخ شود و آنگه بيرون آيد، و اين خلاف اجماع است. ^۵
2119. علامه شعرانى: روايت از جابربن عبدالله و ابن عباس خواهد آمد كه همه كس داخل دوزخ شوند ومؤلف خود پس از اين فرمايد در ورود خلاف است. پس مقصود