2133. علامه شعرانى: در روايت است كه پيغمبر اكرم در مدت رضاع كه نزد حليمه بود فرزندان وى ديدند دو مرد آن حضرت را از كنار ايشان ربودند و بالاى كوهى بردند و دلش بشكافتند و قطعه خونى بيرون آوردند. خبر به حليمه دادند، او پريشان شد و آمد و حضرتش را سالم ديد بى نشانه زخمى و خونى. شايد بنا بر صحت روايت تمثل موجود روحانى بود به صورت جسمانى براى بيننده مانند «فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا»^۱ كنايه از دور نگاه داشتن مبادى شر از دل او مانند كينه و حسد و وسوسه و صفات نقص كه در ساير مردم هست و در پيغمبر نبود. و معلوم است كه ديدن ملائكه به چشم محال نيست، ديدن صفات بخل و حسد و كينه هم به صورت خون محال نيست و در بعض روايات قصه شرح صدر را در ضمن معراج آورده كه پيغمبر خود ديد و دل آن حضرت را به آب برف شستند، و بنابراين روايت هيچ عجب نيست؛ زيرا كه ديدن اين امور شأن پيغمبران است. ^۲

27. «وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي» .

روض الجنان: رُتّه. ^۳
2134. علامه شعرانى: «رتّه» به معنى لكنت، در غير اينجا نديدم. ^۴
روض الجنان: انگشت دميده. ^۵
2135. علامه شعرانى: ذغال افروخته. ^۶

40. «فَلَبِثْتَ سِنِينَ فِي أَهْلِ مَدْيَنَ ثُمَّ جِئْتَ عَلى قَدَرٍ يا مُوسى» .

روض الجنان: ... محمّد بن كعب گفت: بدان قدرى مقدّر كه انداخته بودند كه تو

برگرفتى او را بمنزلت راحله بود، و چون خسته شدى بر او نشستى، در زير ران او رهوار مى رفتى و او رسن و دلو نداشتى، آن عصا به چاه فرو گذاشتى بر طول چاه دراز شدى و شعبه هاى او بر شكل دلو شدى تا او آب بر آوردى براى خود و گوسپندان. و چون به شب فروآمدى، به زمين فرو زدى مانند دو مشعله از او روشنايى بتافتى. و چون در زمين نشيب شدى، عصا دراز شدى، و چون بر زمين فراز رفتى كوتاه شدى،* فهذا معنى قوله: «وَ لِيَ فِيها مَارِبُ»^۱ . و از روى تازى** «اُخَر» بايست كه مَأرب جمع است. ^۲
2131. علامه شعرانى: * اين مآرب و فوائد را ثعلبى در عرائس آورده است و گويد مطلعان از اخبار گذشتگان چنين گفتند. ^۳ بارى اعتماد بسيار بر قول ثعلبى نيست و اين سخنان نه از معصوم است و نه از كتب تواريخ معتبر. ^۴
2132. ** در زبان عربى صفت مطابق موصوف است در افراد و جمع، اما در بعض زبانها مانند فارسى چنين نيست، گويند: مردان نيك و پيغمبران بزرگ. ^۵

25. «قالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي» .

روض الجنان: قوله تعالى: «رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي» ؛ موسى عليه السلام عند آن حال كه او را گفتند: تو را به فرعون بايد رفتن به رسالت، گفت: بار خداى من و پروردگار من! دل من روشن گردان و اين دلتنگى از من ببر. و شرْحُ الْكَلامِ بَسْطُهُ و كَشفُ المَعْنى فيهِ، و تفسيرى كه مخالفان دادند در شرح صدر كه مراد سينه شكافتن است و دل شكافتن*، چنان كه در حقّ رسول عليه السلام گفتند فى قوله: «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ...» . ^۶