63. «قالَ بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هذا فَسْئَلُوهُمْ إِنْ كانُوا يَنْطِقُونَ» .

روض الجنان: همان انگارى. ^۱
2171. علامه شعرانى: چنان فرض كن. ^۲

69. «قُلْنا يا نارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاماً عَلى إِبْراهِيمَ» .

روض الجنان: عبداللهِ عبّاس گفت: اگر خداى تعالى نگفتى «بَرْداً وَسَلاماً» ابراهيم از سرما بيم بودى كه هلاك شدى... .
كعب الاحبار گفت: آتش از ابراهيم هيچ نسوخت مگر بندهايش: خداى تعالى آتش بر حال و هيأت خود رها كرد جز كه گرما و سوختن از او بستد، بقوله: «كُوْنِي بَرْداً» ، اَعنى آن اعتماد كه در اوست صُعُداً، تا ابراهيم در ميان آن آتش مى بود و گرد بر گرد او ريحان. ^۳
2172. علامه شعرانى: عبارت مجمع البيان چنين است: «إنّ الإحراق انّما يحصل بالاعتمادات التي في النار صُعُداً، فيجوز أن يذهب سبحانه تلك الاعتمادات». ^۴ و معنى عبارت كتاب ما آن است كه گرما و سوختن را از آتش گرفت و قصد از سوختن آن فشارهايى است به سوى بالا چون آتش طبعاً ميل به بالا دارد، هر چيز كه سد راه او باشد از ميان بر مى دارد و نابود مى كند و اين عبارت از سوختن است. و اعتماد در اصطلاح متكلمان، فشار و ميل را گويند. ^۵

كه، فعل عقلا به او حوالت كرد. ^۱
2168. علامه شعرانى: يعنى ضمير ذوى العقول به آنها برگردانيد؛ چون در غير عقلا «يسبحون» نمى گويند. اما چون «سباحت» يعنى شنا كردن فعل ذوى العقول است به آنها نسبت داد. ^۲

46. «وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذابِ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ يا وَيْلَنا إِنّا كُنّا ظالِمِينَ» .

روض الجنان: دَمِش. ^۳
2169. علامه شعرانى: «دَمِش» اسم مصدر از دميدن، ترجمه نفخه است. ^۴

47. «وَ نَضَعُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئاً وَ إِنْ كانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنا بِها وَ كَفى بِنا حاسِبِينَ» .

روض الجنان: و روايت كرده اند كه: رسول عليه السلام شب معراج ترازو ديد آويخته، هر كفّه اى از او فى سعَةِ المَشْرقِ الى المغْرِبِ؛ به فراخى مشرق و مغرب. گفت: بار خدايا! اين ترازو به چه مملوّ شد و به چه در آيد؟ گفت: به عزّ عزّت من كه، به نيم خرما درآرم چون به اخلاص بود. ^۵
2170. علامه شعرانى: يعنى ترازو هر چه بزرگ تر باشد دقت آن كمتر است و چيزهاى سبك كفه آن را فرود نياورد و ترازوى به اين بزرگى اگر كوهى هم در كفه آن گذارند چيزى ننمايد. ^۶