100. « ... كَلاّ إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ»
روض الجنان: «وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ» ؛ و از پس ايشان برزخى است تا به روز قيامت كه ايشان را حشر كنند و برانگيزند... .
و برزخ، حاجز و مانع باشد، قال الله تعالى «بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ»۱ يعنى مانع باشد ايشان را از رجوع كه مصلحت اقتضا نكند رجوع ايشان با دنيا، اين قول مجاهد است، عبداللهِ عبّاس گفت: حجاب باشد. سُدّى گفت: اجل باشد. قتاده گفت: بقيّه دنياست. ابن زيد گفت: آن مدّت كه از ميان مرگ و بعث باشد. ۲ *
2244. علامه شعرانى: خواه برزخ در آيه كريمه بدين معنى باشد يا به معنى ديگر، وجود اين عالم متوسط در نزد مسلمانان محقّق است به دليل آنكه روايات در خيرات براى مردگان و دعاى براى آنها و عذاب و ثواب قبر و زيارت وسلام بر قبور و امورى كه دلالت بر بقاى نفوس دارد پس از مرگ متواتر است. ۳
101. «فَإِذا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَ لا يَتَساءَلُونَ» .
روض الجنان: ... اين قول اصحاب حديث و مذهب اصحاب اخبار. امّا آنچه مذهب محققّان است آن است كه: عمل كسى به كسى ندهند، و به گناه كس كس را نگيرند. ۴
2245. علامه شعرانى: يعنى قول اصحاب حديث محققانه نيست؛ زيرا كه ثواب كسى را به ديگرى نمى دهند و اين معاوضه و انتصاف بايد در ميان عوضها باشد. و عوض غير ثواب است عوض رنج و درد و مشقات كسى را شايد از او گرفت و به ديگرى داد مثلا ظالمى را آلامى رسيده چون رنج ديده مستحق عوض است و چون ظالم بوده
