باشد بى فائده. در او چند قول گفتند: يكى آنكه قبح صورت شيطان در دلها مقرّر است و در نفسها مصوّر تا عرب و عجم چيزى را كه زشت باشد به آن تشبيه كنند و به زبان ما شخص را كه زشت دارند، گويند: سَرِ او چون سرِ ديوان است و هر متنكّرى را....
اين نوع تعبيرات از ابوالفتوح تصريحات و تأييدات قطعى است بر اينكه وى فارسى الاصل است و رازى الاصل بوده؛ ولى نسب و نژاد عرب داشته است.
نسب ابوالفتوح
صاحبان تذاكر و كتب رجال، كه درباره ابوالفتوح تفصيلاً و يا ايجازاً مطالبى نوشته اند، همگى نسب شيخ را به خزاعى، يعنى طايفه خزاعه يا بنى خزاعه، رسانيدند كه از طوايف اعراب حجاز مى باشد و سلسله نسب ابوالفتوح به نافع بن بديل بن ورقاء خزاعى، كه از صحابه رسول اكرم صلى الله عليه و آله بوده، مى رسد. اگر چه سمعانى در كتاب انساب ذيل كلمه «بُدَيلى» و بيهقى در تاريخ بيهق، ضمن بيان تاريخ و احوال خاندانهاى قديم ناحيه بيهق (سبزوار)، از يك خاندان به نام «بُدَيليان»، كه در آن ناحيه بوده اند، سخن رانده و اسامى جمعى از مشاهير اين خاندان را ذكر كرده اند؛ ولى نامى از ابوالفتوح نياورده اند و با اينكه شيخ با مؤلّفان كتابهاى مذكور معاصر بوده و سمعانى و بيهقى هر دو به شهر رى آمده و مدّتى آنجا اقامت و با علماء و فضلاء و خاندانهاى علم و ادب حشر و نشر داشته اند، مع هذا از ذكر نام ابوالفتوح و خاندانش، كه بدون ترديد معروف و مشهور بوده اند، خوددارى كرده اند؛ گويى كه شيخ و خانواده او به بديليان معروف نبوده اند.
ابن الاثير در مقدّمه لباب الأنساب سمعانى تصريحاً اشاره مى كند كه مؤلّف اسامى بسيار اشخاص را حذف كرده است.
