129
تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1

دريغا كه اين نابغه علم و ادب، آن چنان كه شايسته و سزاوار بوده، در تاريخ معارف و ادب ايران معرّفى نشده و حالات و جزئيّات زندگانى وى تا امروز مجهول مانده است و، جز يكى از معاصران و دو تن از شاگردان وى، كسى از اصحاب كتب رجال و تواريخ قديمه يادى از شيخ نكرده اند و آن سه نيز يكى عبدالجليل رازى قزوينى كه به طور ضمنى و در تضاعيف كتاب خويش موسوم به النَّقْض به بعضى خصوصيّات حيات ابوالفتوح اشاره نموده است؛ ديگرى شيخ منتجب الدّين ابوالحسن علىّ بن عبيداللّه بن الحسن بن الحسين بن بابويه رازى (متوفا بعد از سال 585ه ) و صاحب فهرست معروف است؛ سوّم رشيد الدين ابو جعفر محمّد بن علىّ بن شهر آشوب مازندرانى، مشهور به «ابن شهر آشوب» (م 588) و صاحب كتاب معالم العلماء است.
دو نفر اخير الذّكر كه از شاگردان شيخ و معاصر با وى بوده اند، شرح حال استاد را از نظر فقه و حديث مورد توجّه قرار داده اند؛ به اين معنى كه مقام وى در حديث و فقه و تفسير و در روايت حديث و اينكه از چه كسانى روايت كرده، در تأليفات تلامذه شيخ مذكور است و بيش از اين چيزى ننوشته اند تا به استناد آن بتوان از تاريخ ولادت، تاريخ وفات، حوادث ايّام عمر، چهره و شكل، لباس، زبان، اخلاق، محلّ اقامت، مسافرها و ساير خصوصيّات زندگانى شيخ اطّلاعاتى حاصل نمود.
برخى از مورّخان و صاحبان كتب رجال از جمله: صاحب روضات الجنّات و مجالس المؤمنين و خاتمة مستدرك الوسائل و حديقة الشيعة و نزهة القلوب و بحارالانوار و جنّة النّعيم و ديگران كه از متأخّرين به شمار مى آيند، همگى اقتباساً مطالبى از سه مأخذ و منبع فوق الذّكر آورده اند كه چندان در ايضاح وقايع حيات شيخ مؤثّر نيستند.


تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
128

و نيز در فهرست مذكور از فرزند ابوبكر احمد جدّ دوّم شيخ، چنين ياد كرده:
شيخ ۱ مفيد ابو محمّد عبدالرّحمن بن احمد بن الحسين نيشابورى خزاعى، شيخ اصحاب بود در رى، حافظ و واعظ. در اطراف بلاد شرقاً و غرباً سفر كرد و احاديث را از مخالف و مؤالف سماع نمود و او را مؤلّفات است؛ از آن جمله سفينة النّجاة فى مناقب اهل البيت العلويات الرّضويات، امالى، عيون الأخبار، مختصراتى در وعظ و زواجر. خبر دادند ما را به كتب مزبوره، جماعتى از جمله: سيّدين مرتضى و مجتبى پسران داعى حسين، و برادرزاده صاحب ترجمه شيخ امام جمال الدّين ابوالفتوح خزاعى. صاحب ترجمه نزد سيّدين علم الهدى، و برادرش رضى، و شيخ ابو جعفر طوسى، و مشايخ سالار، و ابن البرّاج، و كراجكى قرائت نمود. خداى بر ايشان همگى رحمت كناد.
از اشارات منتجب الدّين و نيز آنچه در لسان الميزان ابن حجر عسقلانى (ج 3، ص 404 ـ 405) و معالم العلماء ابن شهر آشوب و رياض العلماء راجع به اعضاى خاندان شيخ مذكور است، به خوبى استنباط مى شود كه همگى از داناترين و بصيرترين مردم به حديث و رجال و ديگر علوم بوده اند و در محضر درس بعضى از آنها بيش از سه هزار نفر حاضر مى شده اند. آنان مؤلّفات متعدّدى در علوم دارند و غالباً به شغل و حرفه تدريس و وعظ و تذكير اشتغال داشته بودند.
ابوالفتوح را مى توان به عنوان يك فقيه و محدّث، يك واعظ و مذكّر، يك دانشمند شهير، يك مفسّر، و بالأخره استاد نثر پارسى درى و يكى از اعلام ادبيّات زبان ملّى ايران نام برد. آثار علمى و ادبى او به زبان پارسى بايد مورد توجّه و تحقيق ما قرار گيرد تا به مقام شامخ وى در اين زبان پى برد.

1.فهرست منتجب الدين، ص ۷؛ أمل الامل، ص ۴۸۰.

  • نام منبع :
    تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
    سایر پدیدآورندگان :
    زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 115239
صفحه از 504
پرینت  ارسال به