155
تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1

زبان عربى تأليف و به زبان فارسى نيز ترجمه شده است. موضوع اين رساله هم مسئله امامت است كه از زبان كنيزكى به نام حسنيه كه نخست كافر بوده و بعد اسلام آورده و در محضر هارون الرشيد در باب مذهب شيعه و ابطال مذاهب اهل سنت بحث و مناظره كرده است در ص 196، س 1 كتاب كشف الحجب والأستار به نمره 1011، راجع به رساله حسنيّه نوشته شده:
الحسنية فى الإعتقادات العقلية والعبادات الشّرعيّة النقليّة بالفارسيّة لم اظفر على اسم مصنّفه أوّله حمد بى حدّ و ثناى بى عدّ مر واجب الوجودى را كه نظام اصول از فيض وجود اوست و انتظام فصول از لطف غير محدود است ـ الخ.
به هر صورت انتساب رساله مزبور به ابوالفتوح مورد ترديد است. شيخ ابراهيم استرآبادى، مترجم رساله مزبور، در باب الف اعتراف مى كند كه اصل عربى آن از شيخ ابوالفتوح رازى است و وى جز ترجمه آن به كارى ديگر دست نزده است.
3. و نيز رساله تبصرة العوام فى الملل والنحل را به شيخ نسبت مى دهند؛ امّا اين نسبت هم مورد تأييد قرار نگرفته و گويند از تصانيف سيّد مرتضى است. اين كتاب 28 باب است و در نكوهش صوفيه مطالبى دارد. و از همين جهت نمى توان به انتساب كتاب مزبور به ابوالفتوح بدون تأمّل گذشت؛ زيرا به شرحى كه به تفصيل گفته شد و مندرجات شرح شهاب شيخ نيز حكايت مى كند، شيخ به تصوّف متمايل بوده و انعكاسات متعدّدى نيز در تفسير كبير وى مشهود است.

تاريخ وفات شيخ

سال وفات ابوالفتوح در هيچ يك از مآخذ و منابعى كه درباره ترجمه احوال وى مطالبى جمع و ضبط شده، ذكر نشده و از اشاراتى كه در كتب رجال و تذاكر احوال


تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
154

«سبع و خمسين و خمسمائة».
پس خلاصه مقدّمات مذكوره اين شد كه تاريخ تأليف تفسير حاضر از طرفى به ظنّ غالب مقدّم بر حدود 510 نبوده است و از طرف ديگر به نحو قطع و يقين و به دليل خارجى حسّى، مؤخّر از سنه 556 نيز نمى تواند باشد. پس تاريخ تأليف آن محصور خواهد بود مابين حدود 510 ـ 556.
اين بود تحقيق دقيق فقيد سعيد علامه قزوينى كه زمان حيات و تاريخ تقريبى تأليف تفسير كبير را به دست داده كه در صحّت آن شكّ و ترديد روا نيست؛ چه تاكنون در جايى و كتابى اطّلاعات تازه اى به دست نيامد تا بتوان زمان قطعى و صريح حيات شيخ و تاريخ تأليف تفسيرش را تعيين نمود.

آثار شيخ

1. تأليفات شيخ، يكى همين تفسير كبير مذكوره است به نام روض الجنان و روح الجنان، ديگر رساله يوحنّا به زبان فارسى. در اين رساله مردى به نام يوحنّا، كه نصرانى بوده و بعد مسلمان مى شود، در فرق مختلفه اسلام بحث و تحقيق و مطالعه مى كند تا هر كدام از آن بر حق باشد مورد قبول و اختيارش قرار گيرد و سرانجام فرقه شيعه، يعنى مذهب جعفرى اثناعشرى، را مى پذيرد و اختيار مى كند. شيخ اين رساله را بر نهج كتاب طرائف ابن طاووس، كه در باب امامت تأليف شده، مى نويسد.
2. يكى ديگر از رسالاتى كه منسوب به اوست رساله حسنيه ۱ (به ضم حاى مهمله بى نقطه و سكون سين مهمله بى نقطه بعد از آن نون و بعد از آن ياى دو نقطه تحتانى مشدّده و آخر آن هاء) است كه رساله مشهور و مفيدى است. اصل آن به

1.رساله حسنيه در سالهاى ۱۲۴۴، ۱۲۴۸ و ۱۲۵۹ در ايران به چاپ رسيد و در تاريخ سرجان ملكم (ج ۲ از ترجمه فارسى، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۳) نيز خلاصه شده و تأليف آن به ابوالفتوح نسبت داده شده است.

  • نام منبع :
    تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
    سایر پدیدآورندگان :
    زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 115017
صفحه از 504
پرینت  ارسال به