شد تا فوائد لغوى آنها به دست آيد.
پاره اى از لغات را، كه يك جزء آن، لغت اصلى منظور نظر بوده است، به صورت مركّب ضبط كرده ايم؛ نظير بيداد كار و چراغ مردن؛ براى اينكه مورد استعمال آن لغت معلوم باشد. مأخذ ما در استخراج لغات، تفسير چاپى ابوالفتوح بوده و بدين سبب ممكن است بعض حروف از قبيل «ب، پ» و «ج، چ» كه در قديم يك طور نوشته مى شده است، به يكديگر مخلوط شده باشد، نظير «پسندكار» كه ممكن است مطابق املاى قديمش بسندكار، باباى يك نقطه باشد.
اكنون فهرست لغات نادر تفسير شيخ و پس از آن هر يك از لغات تفسير با ذكر شواهدى چند نقل مى شود:
الف صفحه 85 ـ 90 [چاپ اوّل] ب صفحه 90 ـ 95 [چاپ اوّل] پ صفحه 95 ـ 97 [چاپ اوّل] ت صفحه 97 ـ 99 [چاپ اوّل] ج صفحه 99 [چاپ اوّل] چ صفحه 99 ـ 100 [چاپ اوّل] خ صفحه 101 ـ 102 [چاپ اوّل] د صفحه 102 ـ 107 [چاپ اوّل] ر صفحه 107 ـ 108 [چاپ اوّل] ز صفحه 108 [چاپ اوّل] ژ صفحه 108 ـ 109 [چاپ اوّل] س صفحه 109 ـ 112 [چاپ اوّل] ش صفحه 112 ـ 114 [چاپ اوّل] ع صفحه 114 ـ 115 [چاپ اوّل]

«إن شاء اللّه تعالى و به الثقة» (تفسير ابوالفتوح رازى، ج 1، ص 65) ^۱ .

8 . فوايد لغوى تفسير ابوالفتوح و لغات نادره آن

در تفسير شيخ لغات بسيارى ديده مى شود كه به پارسى سره به كار برده شده و در كتب آن زمان ديده نمى شود يا شيوه استعمال و معنى آن لغات، غير از آن است كه شيخ از آنها استنباط كرده. اين كلمات در حدّ خويش درخور توجّه و از نظر لغات فارسى سرمايه گرانبهايى است و چون غالب آن لغتها در فرهنگها بدان معنى كه شيخ آورده، ديده نشده، لذا جمع آورى و ضبط آنها حائز اهميّت است.
نويسنده در جمع آورى لغات فارسى ابوالفتوح به سه فرهنگ: برهان قاطع ^۲ و بهار عجم ^۳ و غياث اللغات ^۴ مراجعه و كلّيه لغات تفسير شيخ را در سه كتاب لغت مزبور تفحّص نمود و چون بدان معنى كه شيخ آورده و استعمال كرده، در آنها ديده نشد، لذا جزء لغات نادره تفسير شيخ به حساب آورد.
چون هر يك از سه لغتنامه مذكور خود جامع فرهنگهايى هستند كه مؤلّفان آنها همه آن فرهنگها را مورد مطالعه و استفاده قرار داده اند. لذا لغات نادره تفسير شيخ، ضمن مراجعه و مقايسه با مآخذ مزبور برگزيده شد و فقط لغاتى انتخاب و يادداشت گرديد كه در فرهنگهاى سه گانه مذكور بدان معنى كه ابوالفتوح آورده ديده نشد، و براى هر يك از اين نوع لغات شواهد متعدّدى از متن تفسير استناداً آورده