291
تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1

و در تفسير آيه: «وَالنَّجمِ إِذا هَوى»۱ ، مطالبى و مباحثى از علم نجوم ذكر مى كند كه همگى دلالت دارد بر اينكه شيخ در اين دانش ورود كرده و مطالعاتى به عمل آورده و سرمايه اى تحصيل نموده است. فقط براى نمونه يكى از اين قسمتها را نقل مى كنيم:
«وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ» ؛ براى او منازل انداختيم. و آن بيست و هشت منزل است كه قمر هر شبانه روزى به منزلى باشد و نامهاى او اين است: شرطين و بطين و ثريا و دبران و هقعه و منعه و ذراع و نشره و طرفه و جبهه و زهره و صرفه و عوا و سماك و غفر و زبانا و اكليل و قلب و شوله و نعايم و بلده و سعد ذابح و سعد بلع و سعد سعود و سعد الاخبيه و فرع الدلو المقدم و فرع الدلو المؤخر بطن الحوت. چون به منزل آخرين رسد، چنان شود كه با سر شاخ خرما ماند... «لاَ الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَها» ؛ نه آفتاب را بايد كه ماه را دريابد؛ بل ايشان در فلك خود مى گردند پيوسته و هر يكى را از آن حدّى هست كه از آن در نگذرند و ابوصالح گفت: معنى آن است كه هيچ دو از آن نور نگيرند از يكديگر و گفتند، معنى آن است كه هر يكى از ايشان درنيابد ديگر را در آنچه او را براى آن آفريده اند؛ يعنى به جاى او نبايستد. «وَ لاَ اللَّيْلُ سابِقُ النَّهارِ» ؛ و نه شب، روز را سبق برد؛ براى آنكه هر يكى را از آن مقدارى نهاد و خداى تعالى مقدّر كرد.
«وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسبَحُونَ»۲ ؛ و همه در فلك خود شناء مى كنند؛ يعنى آفتاب و ماه و كواكب و فلك عبارت است از مجرى و موضع سير آفتاب و ماه... (تفسير ابوالفتوح رازى، ج 4، ص 410). ۳

1.النجم (۵۳): آيه ۱.

2.يس (۳۶): آيه ۳۹ و ۴۰.

3.روض الجنان، ج ۱۶، ص ۱۵۴.


تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
290

13. اطّلاعات نجومى

گذشته از مسائل ادبى و اطّلاعات علوم دينى كه مستقيماً در تفسير شيخ انعكاس فراوانى دارند، چنان كه هيچ صفحه از مجلّدات پنج گانه خالى از احاديث و اشعار تازى و مسائل فقهى و امثال عربى و فارسى و شعرهاى پارسى نيست كه در موقع خود از آنها بحث خواهد شد، ولى نكته قابل توجّه اين است كه شيخ در اثناى تفسير به مسائل و اطّلاعات نجومى نيز توجّه داشته و مطالبى درباره علم نجوم نوشته كه درخور اهميّت و تعمّق است و نشان مى دهد كه وى در علم نجوم آشنايى و اطّلاعاتى به دست آورده؛ تا آنجا كه به تحليل و تجزيه و بحث در مسائل نجومى قادر بوده است؛ مثلاً در اثناى تفسير آيه «اللّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّماواتِ»۱ ، در ص 172 از مجلّد سوم ۲ ، بحثى درباره هفت آسمان معلّق دارد و اقوال مختلف را درباره تعليق آسمان يادآور مى شود و نظر خود را صريحاً اظهار مى نمايد؛ و همچنين در ص 235 از مجلد سوم ۳ ، در تفسير آيه: «وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِي السَّماءِ بُرُوجاً»۴ ، بروج دوازده گانه و منازل سيّارات را نام مى برد و آراى ديگران را در اين خصوص به بحث خود مى افزايد. و باز در تفسير آيه: «تَبارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّماءِ بُرُوجاً»۵ (تفسير ابوالفتوح رازى، ج 4، ص 104). ۶
و در تفسير آيه: «وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ» (تفسير ابوالفتوح رازى، ج 4، ص 410).

1.رعد (۱۳): آيه ۲.

2.روض الجنان، ج ۱۱، ص ۱۷۸.

3.همان، ج ۱۱، ص ۳۱۳.

4.رعد (۱۳): آيه ۱۶.

5.الفرقان (۲۵): آيه ۶۱.

6.روض الجنان، ج ۱۴، ص ۲۷۸ ـ ۲۷۹.

  • نام منبع :
    تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
    سایر پدیدآورندگان :
    زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 114911
صفحه از 504
پرینت  ارسال به