بساط وعظ و مجلس تذكير رواج بسيار يافته و وعّاظ چيره دست با ممارست در اين كار به سختى در ردّ عقايد فرق ديگر قيام كرده بودند.
رى نيز چون شهرهاى خراسان، مركز وعظ و تذكير بود و واعظان دانشمند و سخنور در اين دار العلم پا به عرصه وجود گذاشتند كه از جمله آنان ابوالفتوح رازى است و تفسير كبير وى، يك رشته مجالس وعظ و تذكير و مناظره و بحث و مجادله با فرقه هاى مختلفه است و شيخ با لحن و اسلوب واعظانه به تأليف تفسير مذكور برخاسته و در حقيقت همان مجالس وعظ را به شيوه اى عالمانه تر و شيواتر و اديبانه تر نگاشته و تدوين نموده است.
شيخ خود از مشاهير وعّاظ رى بوده و اساساً تفسير او بر پايه ردّ آراء و عقايد فرق ديگر اسلامى استوار گرديده كه با زبان پارسى درى و لحن عوام پسند و عاميانه آن عهد ولى به شيوه عالمانه به هم پيوسته و تلفيق شده است. وى در شهر رى مى زيسته و اصلاً از مردم همين شهر و از مشاهير علماء و محدّثين و فقهاى شيعه اماميّه رى به شمار مى رفت و در نزد عامّه مردم از شيعه و اهل سنّت و جز آن مقبوليت عظيم داشته و در محلّه معروف به خان علان، كه از محلات شهر رى بوده، مجلس وعظ و تذكير داشته و مورد توجّه عموم مردم بوده است.
ابوالفتوح چندگاهى بر اثر سعايت رقيبان و هم چشمان، كه از او نزد والى شهر كرده بودند، از ادامه وعظ ممنوع گرديد و مجلس تذكيرش چندى تعطيل شد؛ ولى يكى از همسايگان شيخ، كه اتفاقاً از پيروان و معتقدان فرقه سنّت و جماعت و از مأمورين دولتى و عمّال والى و پادشاه وقت بوده، از اين قضيّه آگاه شد و موجبات رفع آن مشكل و لغو دستور والى را فراهم نمود و مجلس وعظ را دوباره دائر كرد. ^۱

كشمكشهاى فيمابين طرفداران فرق اسلامى همچنان ادامه داشت و در قرون بعد رو به شدّت گذاشت؛ تا اينكه در اواسط قرن ششم به اعلى درجه شدّت رسيده و حتى آن مجادلات و مناقشات از نوك زبان به نوك سنان منتقل گشته بود. نبردهاى خونين، كه بين فرق مذهبى اشاعره و معتزله از يك طرف و دو فرقه معروف و بزرگ اسلام، يعنى شيعه و سنّى، از طرف ديگر و نيز قتال فيمابين شافعيّه و حنفيّه از فرقه هاى اهل سنّت كه در اين عصر پيدا شده، جالب توجّه است.
از سوى ديگر، مباحثات و مناقشاتى كه در ميان بعض از مسلمانان راجع به مسائل اعتقادى از قبيل جبر و اختيار، ايمان و كفر، توحيد و تجسيم و مانند آنها به استدلال متّكى بود، در اين زمان به جنگهاى هولناك تبديل شده و مناظرات كلامى ميانه ارباب نحل به صورت زشت و مخوف كارزارهاى خونين تغيير شكل داده بود. ^۱
در اثناى دو قرن پنجم و ششم، فرق ديانت اسلام از اشاعره، معتزله، اهل سنّت و اهل تشيّع و فرقه هاى ديگر و نيز زردشتيان، يعنى ايرانيانى كه نسبت به آيين كهن ايران باستان پايدار و وفادار و پيرو دين زردشت بودند، در رى وجود داشتند. به علاوه، از نژادهاى مختلف عرب، ايرانى، ترك نيز بودند كه بالطّبع ميانه آنان مجادله و مناظره شديد ايجاد گرديد و گاه آن مناظرات به زد و خورد خونين منتهى مى شد. هر فرقه براى تقويت عوامل خويش، يك دستگاه تبليغاتى عليه فرقه هاى ديگر بودند. علماء و وعّاظ با تشكيل مجالس وعظ و تذكير و بيان عقايد خويش به نشر و تقويت آراى خود مى پرداختند و افكار و عقايد فرق ديگر را انتقاد و رَد مى كردند. در بعض از شهرهاى مهمّ خراسان مانند: مرو، نيشابور، بلخ، هرات، بخارا، خوارزم،