فقه مستخرج از آن بود. و همچنين مفسّر را از اطّلاع و احاطه بر اخبار چاره اى نباشد؛ اخبارى كه به آيه لايق باشد تا بدان وسيله سبب نزول آن آيه گفته شود و نيز قصّه اى كه متعلّق به آن آيه باشد بيان گردد به آن مقدار كه به منزله گزارش آيه تلقّى گردد. ۱
حقاً و انصافاً تفسير شيخ متضمّن مسائل و مطالبى از علم ادب و اطلاع بر تركيبات كلام عرب و علوم لغت و نحو و تصريف و علم نظر و بلاغت و صنعت شعر و علم اصول و فقه و تسلّط بر اخبار است كه با استادى و مهارت در هر يك از رشته هاى مزبور، آن چنان از مضايق سخن به حذاقت و لطافت بيرون جسته كه مورد تحسين است و به راستى تفسير شيخ در رشاقت تحرير و لطف تقرير و دقّت نظر بى نظير است.
2. جنبه تشيّع تفسير ابوالفتوح
تفسير ابوالفتوح يكى از بهترين نفايس معدودى است كه در زمره ادبيّات فارسى فرقه اثنا عشريه به شمار مى آيد و اگر چه مفسّران فارسى زبان تأليفات بسيارى از بيان تنزيل و تأويل كلام مجيد ربّانى نگاشته اند، ولى به عقيده علماى اهل فنّ، تفسير مزبور از هر جهت بى نظير مى باشد؛ چه از جهت تشيّع جنبه قوى و در خور توجّهى دارد و شيخ در اثناى تفسير، هر جا كه فرصتى به دست آورد و مناسبتى ديد، جانب شيعه را تقويت نمود؛ مثلاً در تفسير آيه: «الَّذِينَ يُو?مِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ»۲ ، چون درباره غيب سخن مى گويد، آراءو عقايد ديگران را مى نويسد و به اختصار از آنها مى گذرد؛ ولى در ذكر و نقل از رأى اهل
