451
تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1

دست به رعيَّت و زنان كشيدن در معناى ظلم و ستم كردن
دلمشغولى در معناى نگرانى و اضطراب
شهر غلط كردن در معناى راه شهر گم كردن

4. چند واژه از چند لهجه

در اثناى مطالعه تفسير دريافته ام كه جاى به جاى واژه هايى از چند لهجه ايرانى در نثر ابوالفتوح درآمده و يا تحت تأثير بعضى از لهجه ها، استعمالات غريب و خاصى در مورد افعال دارد كه گردآورى و ارائه آنها با ذكر مثالهاى متعدد خالى از فايده نيست. «ويلهلم گايگر» ۱ ، مستشرق بزرگ آلمانى، در كتابِ پرمايه خود به نام اساس فقه اللُّغه ايرانى اظهار نظر مى كند:
زبان فارسى اگر بخواهد از گنجينه ثروتمند لهجه هاى محلّى خود مدد بگيرد، اصلاح و تغيير صورت بزرگى خواهد يافت.
اين قول حقيقتى است انكارناپذير؛ زيرا لغت را عامّه مردم وضع كرده اند و مى كنند؛ چه آنها مفاهيمى را درك مى كنند و يا واژه هايى كه به مردم يك جامعه عرضه مى شود، چنانچه با ذوق صاحبان آن زبان راست آيد، باقى و بر جاى مى ماند، وگرنه از ميان مى رود و به فراموشى سپرده مى شود. در تداول عامه مردم و بر سرِ زبان هاى عوام لغات و واژه هايى است كه گاهى مرادفى در زبانِ ادبى دارد و زمانى بدون مرادف است و در هر حال جمع آورى آنها ضرورى و مفيد است و نبايد به دور انداخته شوند.
بنابر همين نوع تفكر، از اين تفسير كبير هر چه به نظر مى آمد كه تحت تأثير

1.Wihelm Geiger: Grundrisi der Iranicher Philologie, Bd. I. S. ۴۱۳.


تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
450

اجازه كردن در معناى اجازه دادن، تصويب كردن، روا شمردن.
اعتبار گرفتن در معناى عبرت گرفتن.
اعتبار كردن در معناى دقت
اقرار دادن در معناى اقرار و اعتراف گرفتن، اقرار كردن
انزله كردن در معناى فرو فرستادن
به حكم نشستن در معناى در مسند قضا بودن، آماده داورى
در حكم كسى بودن در معناى همسر و زنِ كسى بودن
تفسير دادن در معناى تفسير كردن
تقصير كردن در معناى كوتاه كردن
دليل كردن در معناى ثابت شدن
دليلى كردن در معناى راهنمايى كردن
عبر كردن در معناى گذشتن و عبور كردن
عهد ستدن در معناى پيمان گرفتن
عهد شكافتن در معناى پيمان شكستن، نقض عهد
غنيمت كردن در معناى به غنيمت بردن
فتنه شدن در معناى فريفته شدن
قحطناك در معناى قحط شديد، خشكسال
مدت نزديك در معناى زمان كوتاه
مقابل كردن در معناى مقابله كردن
نشاط كردن در معناى ميل داشتن، هوس كردن
همَّت كردن در معناى قصد كرد، اراده كردن
وداع گاه در معناى ميعاد و محل توديع

  • نام منبع :
    تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازي ج1
    سایر پدیدآورندگان :
    زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 115013
صفحه از 504
پرینت  ارسال به