بروند كه اُمم موسى عليه السلام و عيسى عليه السلام رفته اند و به پراكندگى و تفرقه گراييدند. حديث پيمبر در اين خصوص به صُور گوناگون ذكر شده؛ بيضاوى در انوار التنزيل در تفسير آيه «إنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ»^۱ ، حديث نبوى را چنين آورده:
قالَ (عَلَيه الصّلوة والسَّلام) اِفترقتِ اليهود على احدى وسبعين فرقةً كلُّها في الهاوِيةِ الاّ واحدة، وافترقتِ النِّصارى على اثنَينِ وسَبعينَ فِرقةً كُلُّها في الهاوِيَةِ الاّ واحدة، وتفترقُ أُمَّتي عَلى ثَلثٍ وسَبعينِ فرقةً كُلُّها في الهاوية الاّ واحدة.
با اين همه، اختلافات شديدى درباره مسائل (خلافت ـ امامت) و روش فقهى (فروع احكام) و اختلاف در (اصول عقايد) ميان مسلمين ظاهر شد و خواه ناخواه در افكار اجتماعى و ادبى مردم سه قرن اوّل هجرى و قرنهاى بعد از آن اثراتى از خويش بجاى گذاشت.
رفتار ناپسند و ظالمانه معاويه و خلفاى ديگر اموى نسبت به جانشينان على عليه السلامبه قدرى مورد تنفّر و انزجار بود كه همه وقت ايرانيان، در تمام ادوار بعد از اسلام نسبت به آل على عليهم السلام عشق و فداكارى بى شمارى اظهار مى داشتند. غالب شهرهاى ايران، همواره پناهگاه امامان بوده و اعقاب ايشان نيز به بلاد ايران روى مى آوردند. در مازندران، گرگان، خراسان، عراق، اصفهان، شيراز، قم، كاشان و جز آنها مقابر اولاد على عليه السلام وجود دارد كه هنوز هم زيارتگاه شيعيان است.
ستمگريهاى خلفاى عباسى و مكر و فريب آنان درباره هر يك از افراد خاندان پيامبر به شرحى است كه در اين مختصر مجال ذكر آنها نيست.
مجموع اين اعمال ناروا و جور و تعدّى خلفاء درباره فرزندان على عليه السلام سبب ارادتمندى بيشتر ايرانيان نسبت به اين خاندان گرديد. مضافاً اينكه فضائل و

دادن دستور نبىّ مكرم خوددارى كردند و به سفارش آن بزرگوار كه فرمود: «... ألا إنّي تاركٌ فيكمُ الثَّقلينِ إن تمسَّكتُم بِها لن تضلُّوا أبداً: كتاب اللّهِ وعِترَتي، أى أهلَ بَيتي، وأنَّهُما لَن يتفرَّقا حَتّى يَرِدا عَلىَّ الحَوضَ...» ^۱ ، سر ننهادند و ساليانى چند، از خلافت على عليه السلامجلوگيرى كردند و يازده فرزندش را، كه پس از وى به امامت رسيدند، آزار دادند و شهيد كردند. امّا در تمام ادوار، ياران ارادتمند، على عليه السلام و جانشينان به حق او را «در امامت، حق بينند؛ پس فرزندان او را و ديگران را ظالم خوانند و باغى و امامت او به نصّ گويند و نصّ به دو گويند: يكى نصّ جلىّ آنكه پيغامبر (صلوات اللّه عليه) روز غدير خم گفت: إذا انا كنت مولاه فعليّ مولاه، و ديگر نصّ خفىّ كه پيغامبر گفت (صلوات اللّه عليه): وافضلكم عليٌّ وانت منّي بمنزلة هارون من موسى الاّ انّه لا نبيّ بعدى، و او را بر همگنان تفضيل نهند و روزگار را از امام معصوم خالى بينند و به دوستان اهل بيت تولّى كنند و از دشمنان ايشان تبرّى كنند...». ^۲
على عليه السلام در اواسط قرن اوّل هجرى، كوفه را مركز خلافت خويش قرار داد. مردم ايران، آنها كه تازه به دين اسلام گرويدند، به آن حضرت ارادت و علاقه فراوان داشتند و نسبت به فرزندان آن بزرگوار عشق مى ورزيدند. بايد دانست كه بزرگ ترين اختلافى كه در ميان مسلمانان، پس از رحلت پيغمبر خدا روى داد، مسئله امامت بوده كه ذكرش گذشت. نبىّ مكرّم به استناد آيات بسيارى از قرآن مجيد، امّت خود را از تفرّق و تشعُّب برحذر مى داشت و نگران بود كه مبادا پيروان وى، به راهى