4. فِرق مختلف شيعه
فرقه هايى كه در اين مذهب از اواخر قرن اوّل و اوايل قرن دوم هجرى به وجود آمده اند، يكى زيديّه است. اين فرقه زيد بن على بن حسين بن على بن ابى طالب را پس از وفات حضرت امام زين العابدين عليه السلام امام مى دانند:
و بناى مذهب ايشان آن است كه پس از على و حسن وحسين (رضى اللّه عنهم) هر علوى كه معصوم باشد، شايد كه امامت طلب كند، بايد كه از فرزندان على باشد و پارسا و معصوم، و ايشان پنج فرقه اند:
1. المُغيريّه: اصحاب كثير النّواء لقب او اَبتَر بود و نام المُغيرة بن سعيد؛
2. الجاروديّه: اصحاب ابى زياد؛
3. الذُّكَيريّه: اصحاب ذُكَير بن صفوان؛
4. الخَشَبيّة: اصحاب صُرخاب الطَّبَرى و وقت خروج سلاح ايشان از چوب بود؛
5. الخَلَفيّه: اصحاب خلف بن عبدالصَّمد ۱
زيد از شاگردان و بنيانگذاران فرقه معتزله بود و نظر به اعتدال در عقايد مذهبى، امامت مفضول را با وجود افضل جايز مى شمرد و با اينكه على عليه السلام را افضل از شيخين مى دانست، مع هذا خلافت آن دو را نيز قبول داشت. زيد به روزگار بنى اميّه خروج كرد و به دستور هشام بن عبدالملك او را بگرفتند و بكشتند (سال 121ه ) و «پسرش يحيى بن زيد بگريخت به خراسان. و او را هم بگرفتند و به فرمان نصر بن سيّار به گوزكانان بكشتند و گورا و بازغويه است». ۲
پيروان اين مذهب در بلاد مازندران و گيلان و نيز در شهرهاى كوفه و مكّه و يمن به سر مى بردند و امروز سرزمين يمن از مراكز مهم شيعه زيديه است.
5. فرقه ديگر، كيسانيّه است
اصحاب كَيسان [كه] مولاى علىّ بن ابى طالب (كرّم اللّه وجهه) بود و مذهب ايشان آن است كه امامت پس از حسن و حسين، به محمّد ابن على بازگشت آن كه ابن الحنفيّه اش خوانند از آن چه مادر او را حنفيّه نام بود و گويند او زنده است كه هرگز نميرد و در شِعب رَضَوى است پنهان تا وقت بيرون آمدن، بيرون آيد و جهان را
