علم الحديث

علمى است كه در آن از چگونگى اتّصال احاديث به پيغمبر از نظر احوال راويان در ضبط و عدالت، و از نظر چگونگى زنجيره سند كه متّصل يا منقطع باشد بحث مى كند. ^۱
تهانوى گويد:... علم حديث علمى است كه اقوال و افعال رسول را بدان شناسند، و چون آن گفته ها به زبان عرب است دانستن زبان عرب شرط آن است و افعال پيغمبر كارهاى وَى است كه براى ما حجّت و متّبع است و كرمانى به اين تعريف «احوال پيغمبر» را افزوده است.

دراية الحديث

علمى است كه در مفهوم الفاظ حديث از نظر قواعد عربيّت و طبق احوال پيغمبر گفتگو ^۲ كند.
حَدِيثٌ تَدريه خَيرٌ مِن ألفٍ تَرويه.
(درايت و فهم يك حديث از نقل هزار حديث بهتر است.) كه منسوب است به
يكى از امامان عليهم السلام در همين زمينه آمده.

اقسام حديث

حديث را به «حسن»، «صحيح» و «ضعيف» تقسيم كنند ^۱ و هر كدام به سيزده قسم منقسم شوند: مسند، متّصل، مرفوع، معنعن، مغلق، فرد، مدرج، مشهور، عزيز، غريب، مصحف، مسلسل، زائد الثقة.
و ضعيف به دوازده صنف تقسيم گردد:
موقوف، مقطوع، مرسل، منقطع، معضل، شاذّ، منكر، معلّل، مدلّس، مضطرب، مقلوب، موضوع. ^۲
***
گروهى از محدّثين ميان حديث و خبر فرق نمى گذاشتند و آنها را دو مترادف مى پنداشتند. بعضى از آنان گفته اند كه خبر از حديث اعمّ است؛ چه خبر بر هر چه
از پيغمبر و غير او رسيده صادق آيد، و حديث بر خلاف آن است؛ چه آن بر پيغمبر اختصاص دارد. پس هر حديثى خبر باشد من غير عكس كلّى. و برخى گفته اند اين دو متباين اند؛ چه حديث آن است كه از پيغمبر رسيده باشد و خبر آن است كه از غير و روايت شده باشد. و از اين روى به كسانى كه به تواريخ و مانند آن اشتغال دارند «اخبارى» گويند و مشغولان به سنّت نبوى را «محدّث» نامند.