1.ترجمه آنچه در متن نهج البلاغة آمده ، اين است : «دنيا ، سرايى است كه در آن به سلامت نتوان رَست ، مگر در آن» . ابن ابى الحديد ، در توضيح اين جمله مى گويد: «تقدير كلام ، اين است كه دنيا ، خانه اى كه از عِقاب گناهانش ، جز در آن نتوان به سلامت رَست ، و اين حق است...» ؛ ليكن به نظر مى رسد كه جمله سقط داشته باشد و در اصل اين بوده : «... از آن به سلامت نتوان رَست ، مگر به زهد در آن» ، چنان كه در عيون الحكم والواعظ (ص ۱۰۷) چنين آمده است . گفتنى است كه در برخى نسخ مطبوع نهج البلاغة نيز كلمه «زهد» پس از «إلاّ فيها» قرار دارد كه مؤيّد اين نظر است.

1.البلاء : الاختبار ؛ ويكون بالخير والشرّ (الصحاح : ج ۶ ص ۲۲۸۵ «بلا») .

2.دارُ بُلْغَة : أي دارُ عملٍ يُتبلّغ فيها من صالح الأعمال ويُتزوّد (مجمع البحرين : ج ۱ ص ۱۸۷ «بلغ») .

3.نَزَع عن الشيء : كَفَّ وأقْلَعَ عنه (المصباح المنير : ص۶۰۰ «نزع») .

4.أعلام الدين : ص ۳۴۲ ح ۳۲ عن معاوية ، بحار الأنوار : ج ۷۷ ص ۱۸۵ ح ۱۰ .

5.في شرح ابن أبي الحديد : «تقدير الكلام أنّ الدّنيا دار لا يُسلم من عقاب ذنوبها إلاّ فيها ، وهذا حق . . .» ، لكن يبدو أنّ في الكلام سقط والأصل كان : «إنّ الدنيا دار لا يسلم منها إلا بالزهد فيها» كما في «عيون الحكم والمواعظ ص۱۰۷» ، و يؤيّد هذا النظر ما في بعض نسخ نهج البلاغة حيث اُضيفت كلمة «الزهد» بعد «إلاّ فيها» بين القوسين .

6.نهج البلاغة : الخطبة ۶۳ ، روضة الواعظين : ص ۴۸۳ ، غرر الحكم : ح ۳۶۹۸ وليس فيه «ولاينجى بشيء كان لها» ، بحار الأنوار : ج ۷۳ ص ۱۳۳ ح ۱۳۶ .

7.التارَةُ : الحين والمرّة ، والجمع تارات (القاموس المحيط : ج ۱ ص ۳۸۱ «تور») .

8.الغَرَضُ : الهَدَف الذي يُرمى فيه (الصحاح : ج ۳ ص ۱۰۹۳ «غرض») .

9.الحِمَامُ : المَوْتُ (النهاية : ج ۱ ص ۴۴۶ «حمم») .

10.نهج البلاغة : الخطبة ۲۲۶ ، إرشاد القلوب : ص ۳۰ ، غرر الحكم : ح ۵۱۲۴ وفيه صدره إلى «ولا يسلم نزّالها» ، بحار الأنوار : ج ۷۳ ص ۸۲ ح ۴۵ ؛ تذكرة الخواصّ : ص ۱۲۳ ، المناقب للخوارزمي : ص ۳۷۰ ح ۳۸۹ كلاهما عن عبد اللّه بن صالح العجلي عن رجل من بني شيبان ، إحياء علوم الدين : ج ۳ ص ۳۱۲ كلّها نحوه ، كنز العمّال : ج ۱۶ ص ۲۰۲ ح ۴۴۲۲۴ نقلاً عن الدينوري وابن عساكر .