پس از احاطه بر كتب متداول و مشهور، به جستجوى اصول معتبر دور افتاده اى پرداختم كه زمانهاى متمادى يا به علت استيلاى پادشاهان غير شيعى و ائمّه ضلال ، و يا به سبب رواج علوم باطل بين جوانان ، و يا به واسطه بى اعتنايى جماعتى از متأخّران، متروك و مهجور شده بودند . نظر به اين جهات ، مدتى با نهايت كوشش ، آن اصول معتبر مهجور را از شرق و غرب بلاد به دست آوردم.دراين كار،گروهى از يارانْ كمك مى كردندو جهت يافتن آنها به هر سوى مى شتافتند تا به فضل خدا ، مقدار زيادى اصول معتبر كه مورد اعتماد علما و مورد رجوع فضلا در اعصار گذشته بوده اند ، نزد من جمع شد و تا آنجا كه توانايى داشتم،در ترويج و تصحيح و تنسيق و تنقيح آنها كوشيدم و به سبب اينكه زمانه در غايتِ فساد است و اكثر مردم به راهى غير راه مستقيم مى روند و بيم آن داشتم كه آنچه جمع شده است ، باز پراكنده گردد ، به ترتيب ، به نظم و جمع آورى آنها مشغول گرديدم و حاصل زحمات خود را در كتابى گرد آوردم كه در ميان مؤلّفات و مصنّفات قوم ، بى مثل و مانند است و فوايد تازه اين كتاب ، آن است كه آنچه اصحاب ما ـ رضوان اللّه عليهم ـ در تأليفات خود ، اهمال كرده اند ، من جبران كردم و در نتيجه ، مشتمل بر انواع علوم و حكمتها و اسرار است و خواننده را از جميع كتب اخبار ، بى نياز كرده است. ^۱
خلاصه مى توان گفت كه مجلسى با تدوين «بحار الأنوار» كتابى مرجع براى مكتب تشيّع فراهم ساخت كه تا روز رستاخيز ، چشمه اى جوشان خواهد ماند .
همين ويژگى ها سبب شد كه آثار علاّمه و بويژه «بحار الأنوار» ، مورد توجّه پژوهشگران قرار گيرد . اين اهتمام از سالهاى نخست رحلت مجلسى مشهود است و سيدمحمد بن احمد بن حسين لاهيجى ، كتاب «فهرست الكتب المأخوذ منها البحار» را در سال 1127ق ، تأليف كرد. ^۲ نخستين ترجمه از جلد اوّل «بحار» هم در سال 1191ق ، انجام شد ^۳ با گذشت زمان ، اين اهتمام علمى، گسترش و تعميق يافت، تا

كلامى و... ^۱
به برخى از دلايلى كه «بحار الأنوار» را به صورت كتابى برجسته و مرجع درآورده ، در ذيل اشاره مى شود :
1 ـ تدوين آن در مدتْ زمانى قريب به چهل سال ، صورت گرفته است ؛ چرا كه از سال 1070ق ، تأليف آن آغاز شد و تا 1104ق ، ادامه داشت.
2 ـ پژوهش «بحار الأنوار» را مى توان نمونه يك كار جمعى معرّفى كرد كه مؤلّف ، در مقدمه و جاهاى ديگر كتابْ بدان اشاره دارد.
3 ـ مصادر «بحار الأنوار» گسترده و تنوع مصادر و مآخذ آن ، متنوع است . علاّمه، خود از پانصد مصدر ياد كرده و برخى محقّقان ، با جستجو در «بحار الأنوار» 629 مصدر براى آن ذكر كرده اند .
4 ـ مباحث علمى مستقل در آن مطرح شده است كه از پنجاه بحث متجاوز است و در عرصه هاى ادب، كلام و تفسير و شرح حديث ، عرضه شده است.

5 . تعليقه نويسى بر روايات

كتاب «بحار الأنوار» ، فراتر از يك مجموعه حديثى است كه به حق ، دائره المعارف دانشهاى مكتب تشيّع در حوزه هاى حديث، تفسير، كلام، ادب و... است . علاّمه مجلسى ، سير رويكرد خود را به تدوين «بحار الأنوار» و انگيزه تدوينش را چنين به قلم آورده است:
از آنجا كه علم كامل را در قرآنِ عزيز و اخبار اهل بيتِ رسالتْ يافتم ، جز قرآن و اخبار اهل بيت عليهم السلام هر علمى را كه آموخته بودم ـ اگر چه در زمان ما رواج داشت ـ ترك كردم و در عوض ، شروع به تفحّص از اخبار ائمه طاهرين ـ سلام اللّه عليهم ـ نمودم . آنچه براى بحث و دقّت نظر در اين كار ، لازم بود انجام دادم تا بهره هاى فراوان بردم.