از خلافت عبّاسى چيزى جز نام و عنوان باقى نمانده بود . پايه گذاران حكومت بويهيان سه برادر به نام هاى على، حسن و احمد بودند . آنها به همراه يكديگر به مرداويچ ديلمى پيوستند و به خدمت او درآمدند؛ ليكن پس از چندى با او و جانشينان او مخالفت كردند و خود حكومتى مستقل تشكيل دادند و از طرف خليفه عباسى، به ترتيب، لقب هاى عماد الدوله، ركن الدوله و معز الدوله به آنان اعطا شد .
سرزمين هاى تحت حاكميت آل بويه به سه بخش تقسيم مى شود و حكومت هر بخش به يكى از سه برادر تعلّق داشت . از زمره اين مناطق بخشى از ايران بود كه حاكميت آن به حسن ركن الدوله اختصاص داشت .
آل بويه گرايشات شديد شيعى داشتند و همين امر باعث نفوذ و قدرت يافتن تشيع در بخش بزرگى از جهانِ اسلامِ آن روز شد .
ايران، در آن دوران جزئى از سرزمين تحت حكومت خلاف عباسى بود و دو سلسله قدرتمند و وابسته به خلافت عباسى در ايران وجود داشت؛ سامانيان و آل بويه. سرانجامْ سامانيان با آل بويه، پس از جنگ هايى، به توافق رسيدند و سامانيان حكومت آل بويه را بر بخشى از ايران پذيرفتند؛ توافقى كه از توازن قواى آن دو سرچشمه مى گرفت و نقش خليفه عباسى در اين ميان تنها تأييد اين توافق بود .
هنگامى كه ركن الدوله بر ايران دست يافت، اوضاع ايران بدين گونه بود . پس از وفات برادران ركن الدوله (عماد الدوله در سال 328 هجرى و معز الدوله در سال 356 هجرى) او بزرگ خاندان بويه بود و قدرت و حكومتش بالا گرفت . در آن زمان بيش از پيش بر اهميّت «رى» ـ كه مركز حكومت او بود ـ اضافه شد . وى در سال 366هجرى از دنيا رفت و در رى دفن گرديد .
پس از ركن الدوله، فرزندش مؤيد الدوله و پس از وى، برادرش فخر الدوله به سعى صاحب بن عبّاد شيعى، حكومت آل بويه را در ايران به دست گرفت .

دل ها مقرّر است و در نفس ها مصوّر تا عرب و عجم چيزى را كه زشت باشد به آن تشبيه كنند و به زبان ما شخص را كه زشت دارند، گويند: سر او چون سَر ديوان است و هر متنكّرى را ... .
اين نوع تعبيرات از ابوالفتوح تصريحات و تأييدات قطعى است بر اين كه وى فارسى الاصل و رازى الاصل بوده، ولى نسب و نژاد عرب داشته است .
آن گونه كه پيداست جدّ دوم ابوالفتوح در رى وطن داشته و شايد دليل سكونت او پيدايش زمينه هاى مناسب و جاذبه هاى علمى در رى بوده باشد .
ناگفته عيان است كه علماى اسلام همواره در پى كسب علم و حديث آموزى بوده، هر كجا عالمى را يافته، به خدمتش شتافته و به درك محضرش پرداخته اند . خاندان دانشمند و دانش دوست ابوالفتوح نيز پيرو همين روش بوده و آن گونه كه در معرفى ايشان نقل شد، برخى از آنها به شهرهاى ديگر مسافرت نموده و به سماع حديث پرداخته اند .
عمده ترين دليل سكونت اين خاندان را ـ كه صاحب روضات الجنّات درباره آنها گفته است كه اين مردم و خاندان صالحش از خانواده هاى بزرگ عرب بوده و در ديار عجم ساكن شده اند ^۱ ـ بايد تحولات سياسى دانست .

علّت مهاجرت خاندان ابوالفتوح به رى

در قرن چهارم هجرى، در پهنه سرزمين هاى اسلامى، دولتى ظهور كرد كه در تاريخ شيعه، بويژه ايران اهميّت بسيارى دارد و آن حكومت «آل بويه» است . آل بويه در قرن چهارم چنان قدرتى قوى در صحنه دنياى اسلام شدند كه نفوذ آنان تا مركز خلافت عبّاسى گسترش يافت؛ به طورى كه در دوران حكمرانى اين سلسله