باطنى نيز قايل بودند؛ مثلاً معتقد بودند نماز باطنى دارد كه عبارت از روى آوردن به مصر و الموت (دو منطقه مهم اسماعيليه) و خدمت رهبر و پيشوا كردن است و روزه باطنى دارد كه آن نگهداشتن سرّ معلم است . اسماعيليه معتقد بودند كه اگر كسى به باطن امور اهتمام داشته باشد ترك كردن ظواهر مانعى ندارد. ^۱
فرقه اسماعيليه ابتدا در مصر قدرت يافت و اسماعيليه مصر سلسله فاطميون مصر را بنيان گذارى كردند . پس از آن اسماعيليه در ايران به وسيله «حسن صبّاح» قدرت بزرگى شد . حسن صباح ـ كه ايرانى الاصل و اهل رى بود ـ توسط يكى از اسماعيلى هاى رى به اسماعيليه ملحق شد پس از مدتى به مصر رفت و مقام بالايى را نزد اسماعيليه احراز كرد سپس به ايران بازگشت و براى نشر اين فرقه تلاش كرد . ديرى نپاييد كه پيروان او قدرت يافتند و براى حكومت سلجوقى خطر آفرين شدند. قيام آنها بالا گرفت و درگيرى هاى شديدى بين اسماعيليه و حكومت سلجوقى بوجود آمد. ^۲
گرچه تشيع از نظر اعتقادات و از جهت تفكر سياسى و تشكيل حكومت تفاوت بسيارى با اين فرقه داشت ليكن حكومتها با شيعيان نيز به همان منوال برخورد مى كردند ؛ به گونه اى كه در دوران غزنويان و اوائل حكومت سلجوقيان، شيعيان را به اهتمام باطنى بودن (اسماعيلى بودن) مورد آزار و شكنجه و قتل قرار مى دادند .
رفته رفته مشى خاص سياسى شيعه و نيز برائت علماى شيعه از فرق منتسب به شيعه تأثير خود را گذاشت و در دوران سلجوقيان شيعيان رى را به عنوان قشرى ممتاز، كار آمد و صاحب موقعيت در جامعه نشان داد .

شيعيان رى در زمان سلجوقيان

فشارها و سخت گيرى هايى كه در دوران غزنويان بر شيعيان وجود داشت در دوران سلجوقى نيز ادامه داشت . چرا كه شاهان سلجوقى غالبا سفى متعصب بودند و تاب تحمل عقيده مخالف و حضور شيعيان در اركان ادارى و مناصب بالاى جامعه را نداشتند؛ اين تعصب و دشمنى در زمان حكومت سلطان طغرل (حكومت 431 ـ 455ق)، اولين شاه سلجوقى به حدّى بود كه به پيشنهاد وزير او، عميد الملك در خطبه ها و سخنرانى ها شعيان را بر روى منابر لعن و نفرين مى كردند .
وجود چنين شرايطى عرصه را بر شيعيان تنگ مى كرد و آنان را در شرايط دشوار و سختى قرار داده بود . به طورى كه بسيارى از آنان با تقيّه از ضررهاى مالى و جانى و فشارهاى وارد مى كاستند . عاملى كه به فشارهاى وارده بر شيعيان عموما و اهالى رى به طور خاص اضافه مى كرد، حركت ها و قيام هايى بود كه از سوى برخى از فرق شيعه صورت گرفته بود .
يكى از اين فرق «زيديه» بود كه با حكومت خواهى و قيام براى براندازى حاكمان مورد غضب و عداوت حكومت هاى دوران بود . بر حسب اعتقاد زيديه هركس از فرزندان فاطمة عليهاالسلام، از نسل امام حسين عليه السلام يا امام حسن عليه السلام ـ قيام كند، اطاعت از او و قيام به همراه او بر همه واجب است و به همين خاطر، پيروان زيديه مورد خشم حاكمان و قدرتمندان زمان بودند. ^۱
از ديگر فِرقى كه داعى حكومت داشتند، فرقه اسماعيليه بود . فرقه اسماعيليه پس از امام جعفر صادق عليه السلام به امامت اسماعيل فرزند آن حضرت ـ كه در زمان امام وفات يافته بود ـ اعتقاد داشتند . اسماعيليه براى ظاهر احكام و دستورات اسلامى