69
ابوالفتوح رازي

نويسنده فضايح مى نويسد :
اگر رافضى را كارى افتد، دست به هم كنند و او را برهانند و اگر حنفى مذهبى را يا شافعى مذهبى را كارى افتد، دست به هم كنند و خانه اش ببرند و ليكن دين از وى بخواهند. ۱
كتاب فضايح الروافض در همان دوران توسط عالم بلند مرتبه شيعى «عبد الجليل رازى» در كتاب النقض مورد نقد قرار گرفت. ۲ در النقض البته چنين اعمالى از سوى شيعيان در حق اهل سنت انكار شده است .
به هر تقدير، همان طور كه گفته شد، تشيع در رى و نواحى آن به آن اندازه رسوخ كرده بود كه سخت گيرى هاى حكومت سلجوقى تأثير زيادى در نفوذ و قدرت شيعيان به جانگذاشت ؛ به طورى كه خواجه نظام الملك طوسى (وزير ملكشاه) ـ كه خود شافعى متعصبى بود ـ مجبور به در پيش گرفتن سياست مدارا با بزرگان و علماى شيعى رى و نواحى آن شد .
عبد الجليل رازى در پاسخ نويسنده فضايح ـ كه مدعى شده نظام الملك نيز سياست فشار و محدوديت در قبال علما و بزرگان شيعه را در پيش گرفت ـ مى نويسد :
اما جواب آن كه حوالت كرده است به عهد سلطان عادل ملكشاه سلجوقى و خواجه نظام الملك ـ قدّس اللّه روحهما ـ حوالتى است دروغ كه اداراتى و تسويغاتى كه ايشان كرده اند سادات و شيعه را، و خطوط و توقيعات ايشان

1.النقض، ص ۸۴ .

2.نام كامل كتاب بعض مثالب النواصب في نقض بعض فضائح الروافض است كه به اختصار به آن النقض گفته مى شود . اطلاع ما از كتاب فضايح الروافض عباراتى است كه در النقض آورده شده است . ذكر اين نكته نيز لازم است كه نويسندگان در كتاب فضايح و النقض هر دو اهل رى بوده اند و بنابراين اطلاعات ذى قيمتى درباره رى در اختيار ما قرار مى دهند .


ابوالفتوح رازي
68

يكى از عواملى كه باعث شد شيعيان رى كم و بيش موقعيت خود را مانند عهد بويهيان حفظ كنند، وجود قشر وسيعى از نيروهاى كارآمد ادارى و مالى در ميان شيعيان بود . هر حكومتى به اين قشر نياز داشت و به ناچار، بايد آنها را در مناصب مختلف به كار مى گرفت .
در اين باره در كتاب فضايح الروافض ـ كه در اواخر عهد سلجوقى توسط يكى از عالمان متعصب عليه شيعه نوشته شده ـآمده است :
در عهد سلطان ماضى محمّد ملكشاه ـ نور اللّه مضجعه ـ اگر اميرى كدخدايى داشتى، رافضى (شيعه) بسى رشوت به دانشمندان سنّى دارى تا بگفتندى او رافضى نيست، سنّى يا حنفى است . اكنون كدخدايان همه تركان و حاجب و دربان و مطبخى و فراش بيشتر رافضى اند و بر مذهب رفض مسأله مى گويند و فتاوى مى كنند، بى تقيّه. ۱
منظور نويسنده آن است كه در اواخر عهد سلجوقى نفوذ شيعيان بسيار شده بود . وى مى گويد :
در هيچ روزگار، اين قوت نداشتند كه اكنون دلير شده اند و به همه دهان سخن مى گويند، هيچ سرايى نيست از آنِ تركان كه در او ده، پانزده رافضى نيستند و در ديوان ها هم دبيران ايشان اند و اكنون بعينه همچنان است كه در عهد مقتدر خليفه بود. ۲
تذكر اين نكته لازم است كه عهد مقتدر خليفه مقارن با حكومت بويهيان و قدرت گرفتن شيعيان بوده است و نويسنده فضايح مى خواهد بگويد كه در عهد او نيز چنان است . به هر جهت اين جملات به خوبى نشانگر اين مطلب است كه قدرت و نفوذ شيعيان در اواخر عهد سلجوقى به شدت بالا گرفته بود .

1.النقض، ص ۸۱ .

2.همان، ص ۵۳ .

  • نام منبع :
    ابوالفتوح رازي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 148310
صفحه از 256
پرینت  ارسال به