آفت مى زيستند . اما اكنون كار به جايگاهى رسيده است كه درگاه و ديوان از ايشان بسيار شده است و در دنبال هر تركى دويست از ايشان مى دوند و در آن تدبيرند كه يك خراسانى را بر اين درگاه و ديوان نگذارند كه بگذرند تا نانى ببرد. ^۱
در قرون پنجم و ششم هجرى عمدتا پيروان سه مذهب فقهى در رى وجود داشتند . حنفيّه، شافعيّه و شيعه . كه در اين ميان، شيعيان اكثريت را تشكيل مى دادند و بيش از نيمى از شهر را به خود اختصاص داده بودند . بعد از شيعيان حنفى ها جمعيت بيشترى داشتند و سپس شافعى ها بودند كه در اقليت قرار داشتند .
پيروان هر يك از فرق در بخشهاى مخصوص به خود زندگى مى كرد . شيعيان در بخش شيعه نشين، شافعى ها در بخش شافعى نشين و حنفى ها در بخش حنفى نشين . محدوده اين بخشها و نيز محلات شيعه نشين و سنى نشين كه توسط دكتر كريمان در كتاب رى باستان تعيين شده چنين بوده است:

1. بخش شيعه نشين

اين بخش، بزرگ ترين قسمت شهر را شامل مى شد، و بيش از نيمى از آن را تشكيل مى داد . شيعيان در مغرب و جنوب و جنوب شرقى رى و نيز در تمامى قسمت رى برين ساكن بوده اند. بخش شيعه نشين از اين محله ها تشكيل شده بود : قسمتى از محله باطان، در رشقان، در عابس، در مصلحگاه، دروازه آهنين، دروازه جاروب بندان، ديرينه قبّه، قسمتى از شمال و جنوب روده، زامهران، زاعفران جاى، فخر آباد، قسمتى از فليسان، كلاهدوزان، كوى اصفهانيان، كوى فيرزوه، ناهك يا ناهق، مشهد امير المؤمنين و سرداب .

بدان ناطق است . هنوز دارند و مى استانند و احترام و توقير و ترفيع سادات و علماى شيعه در آن عهد و دولت معلوم و مشهور است ... در هر هفته، نظام الملك از رى به دوريست ^۱ رفتى و از خواجه جعفر [شيعى ]استماع كردى و بازگشتى از غايت فضل و بزرگى او . و آن خاندانى است به علم و عفّت و ورع و امانت مذكور خلفا عن سلف . و اين خواجه حسن كه پدر بوتراب است با نظام الملك حق خدمت و صحبت و الفت داشته او در حق وى مدايح گفته و شتّامى و لعّانى نكرده است ^۲ .
البته اين مطلب را نيز بايد در نظر داشت كه عبد الجليل رازى در بسيارى از موارد در كتاب النقض نسبت به برخوردهاى تند و قهرآميز سلجوقى تغافل مى كند و سعى مى كند به نحوى چنين وانمود كند كه رفتار آنان با شيعيان دوستانه بوده است .
در حالى كه بايد بدانيم نظام الملك ـ كه خوش نام ترين وزير سلجوقى از جهت برخورد با شيعه است ـ خود يكى از مخالفان سرسخت تشيع بوده است . وى در كتاب سياست نامه خود، در بسيارى از موارد، به شيعيان بدگويى كرده و اعمال سخت گيرى نسبت به آنان را توصيه كرده است . وى مى نويسد:
در روزگار محمود و مسعود (غزنونى) و طغرل و آلپ ارسلان (سلجوقى) هيچ گبرى و ترسايى و رافضيى را زهره آن نبودى كه به صحرا آمدندى و يا پيش ترك شدندى، و كدخدايان تركان همه متصرف پيشگان خراسان بودند و دبيران خراسانى، حنفى مذهب يا شافعى مذهب پاكيزه باشند، نه دبيران و عاملان بد مذهب عراق به خويشتن راه دادندى، و تركان نه هرگز روا داشتندى يا رخصت دادندى كه ايشان را شغل فرمايند ... لاجرم بى