در اين تفسير، دقايق صرفى و نحوى و اشتقاق لغات و روشنگرى هاى بسيار درباره كلام الهى ونكات قرآنى آمده است كه به راستى بازگو كردن همه آنها در اين مختصر امكان ندارد. اين كتاب ارزشمند از جهات مختلف مى تواند ميدان پژوهش اهل تحقيق قرار گيرد .
مؤلف دانشمند اين تفسير، به يقين، از تفاسير عربى قبل از خود، مانند تفسير تبيان شيخ طوسى و تفسير طبرى، سود جسته، امّا از تفسيرهاى فارسى پيش از عصر خود، كمتر اثر پذيرفته و شايد نيازى به آنها نداشته است . اما تفسير ابوالفتوح در تفسيرهاى فارسى بعد از خود مانند تفسير فارسى گازر تأليف ابوالمحاسن جرجانى و تفسير منهج الصادقين ملا فتح اللّه كاشانى تأثيرى شگرف كرده است تا بدان حد كه آثار آن در كتاب هاى مزبور به وضوح برجاست .
اين تفسير على رغم حجم زياد و مجلّدات بيست گانه از زمان تأليف تاكنون براى علاقه مندان به كلام الهى و علوم قرآنى مرتبا استنساخ مى شده و دست به دست مى گرديده است؛ چنان كه هم در كتابخانه هاى داخل و خارج نسخه هايى از دست نوشته هاى آن موجود است .
نسخه هاى سى و هشتگانه اى كه در دسترس مصحّحان طبع اخير نشر بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، قرار داشته و از داخل و خارج كشور فراهم شده و اى بسا كه نسخه هاى خطى ديگرى هم در اكناف ايران و جهان باشد كه هنوز شناسايى نشده است؛ نشانى از قبول عام اين تفسير بزرگ است. ^۱
روشن نويسنده در تفسير خود چنين است كه : آيات، جدا جدا با ترجمه اى لفظ به لفظ در زير هر آيه نقل مى شود، سپس آيه را بعد از (قوله تعالى) ذكر مى كند و از جهات صرفى و نحوى و لغوى به كمك شواهد و وجوه مختلف لغت و

بوده است . به نظر نفيسى تأليف تفسير در همان سال يا يكى در سال پيش از آن به اتمام رسيده بوده است. ^۱
در عين حال، براساس جديدترين پژوهش ها، تأليف نيمى از بخش نخستين كتاب، حدود چهارده سال پيش از اين تاريخ پايان يافته بوده است؛ زيرا به استناد خاتمه يكى از نسخه هاى جلد يازدهم اين تفسيرِ بيست جلدى كتابت نسخه در صفر 533 انجام گرفته بوده است. ^۲
ابوالفتوح رازى دليل تأليف تفسير را پس از ذكر شروط تفسير و مفسر قرآن اين گونه بيان مى نمايد:
پس چون جماعتى از دوستان و بزرگان از اماثل و اهل علم و تدين افتراح كردند كه در اين باب جمعى بايد كردن؛ چه اصحاب ما را تفسيرى نيست مشتمل بر اين انواع، واجب ديدم اجابت كردن ايشان و وعده دادن به دو تفسير : يكى به پارسى و ديگرى به تازى؛ جز آن كه پارسى مقدم اشد بر تازى، براى آن كه طالبان اين بيشتر بودند و فايده هر كس بدو عام تر بود. ^۳
در اينجا ذكر اين نكته ضرورى است كه منابع موجود از تأليف تفسير به عربى از ابوالفتوح گزارشى به دست نمى دهند و دور مى نمايند كه وى تفسيرى نيز به عربى نوشته باشد .

ويژگى هاى تفسير ابوالفتوح

اين تفسير بزرگ، از جهات مختلف، جامع نكات بسيار مهم تفسيرى، لغوى، فقهى، روايى و كلامى است و مشتمل بر اشعار عربى و فارسى كه از شعراى بزرگ عرب در ادوار نخستين جاهليت و بعد مى باشد كه به عنوان استشهاد نقل شده است .