مخاطب او به واجب و مستحب ، به ديده مطلوبيت و محبوبيت فعل از سوى خدا مى نگرد و هر دو را انجام مى دهد .
اين دقتها و ظرافت هاست كه محدّثى را برجسته مى سازد و او را از حديث خوانى و حديث گويى بر مى كشد و به درايت و فقاهت در حديث مى رساند و به او توانايى فهم ژرف اخبار و جمع تعارض ها و اختلافهاى ريز و درشت و آشكار و نهان آن را مى دهد .

4 . قرينه هاى لفظى

در سير دستيابى به قرينه ها براى فهم مقصود حديث ، بيشترين و شايد مهم ترين قرينه ها ، قرينه هاى لفظى هستند اگر چه اين قرينه ها هم متصل و چسبيده به كلام هستند و هم منفصل و جدا از متن اصلى اما آنچه مهمتر و بيشتر و مؤثرتر است، قرينه هاى لفظى منفصل است . . ما به هنگام شنيدن سخن ، شنيده هاى قبلى را در نظر مى آوريم و بويژه ديگر سخنان مرتبط و متشابه گوينده ، به سخن او وضوح و روشنى مى بخشد و يا آن را محدود و معين و مرزهايش را مشخص مى كند . در حديث و با توجه به يكى بودن نور ائمه عليهم السلام و وحدت منشأ علم آنان و يكسانى آبشخور حكمت ايشان ، محدوده جستجوى اين قرينه ها از سخنان گوينده فراتر مى رود و مى توان و بلكه بايد احاديث و مجموعه سخنان ديگر ائمه عليهم السلامرا نيز جستجو كردو به اصطياد قرينه ها پرداخت . آنان خود گفته اند :
ما اگر سخن مى گوييم سخن ما موافق قرآن و سنت است ؛ ما از خدا و رسولش سخن مى گوييم نه اين كه بگوييم : فلانى و فلانى گفت تا اين كه سخنان متناقض باشد ؛ بلكه سخن آخر ما همانند سخن اول ماست و سخن اول ما ، سخن آخرمان را تصديق مى كند .^۱
از اين رو براى پى بردن به مضمون حديث و حكم نهايى دادن و حجّت شرعى داشتن ، بايد همه احاديث مشابه و هم مضمون را درباره سؤال و موضوع خود گرد آورد و سپس به احاديث مختلف و معارض و ناسخ نيز توجه كرد . ما دسته اول يعنى احاديث هم مضمون را«خانواده حديث» ناميده ايم و از ضرورت تشكيل آن و فوايد متعدد آن در جايى ديگر سخن گفته ايم ^۲ و در آنجا بر اين نكته اصرار ورزيده ايم كه محدثان شيعه بر اين روش ، يعنى گرد آورى تا سرحدّ امكان روايات يك موضوع براى شرح و تبيين و نتيجه گيرى ، اصرار و استمرار داشته اند و از بدو تولّد جوامع كهن حديثى مانند المحاسن برقى و الكافى كلينى و