و اگر همه امامى باشند، اما عادل نباشند يا بعضى از ايشان عادل نباشد و لكن هر كه عادل نباشد، او را مدحى كرده باشند، آن را حسن گويند.
و هر چه غير اينها باشد، آن را ضعيف گويند.
در رساله شرح و ترجمه دعاى صباح، آقا جمال، لغات و مشكلات دعا را توضيح داده، سپس آن عبارت را ترجمه مى كند و به مناسبت، علاوه بر شرح دعا، به مسائل عقيدتى اشاره مى نمايد. گفتنى است اين رساله بدون هيچ مقدمه اى و با شرح «اللهم يا من دلع لسان الصباح بنطق تبلّجه» آغاز مى شود.
نمونه زير را از صفحه 296 بنگريد:
يا من دلّ على ذاته بذاته
محتمل است كه فقره مذكوره اشاره باشد به آنكه در تصديق و اذعان به وجود حضرت واجب الوجود و شناخت و معرفت آن ذات دائم الجود كه ثمره شجره آفرينش و مقصود اعلاى اهل دانش و بينش همان تواند بود، هيچ احتياج به دليل و برهان نيست؛ بلكه او ـ عمّ احسانه و جلّ برهانه ـ همه را در بدو فطرت، به حسب خلقت، دلالت بر معرفت و شناخت خود فرموده و خود دليل و برهان است بر وجود هستى خود… چنانچه جماعتى از علما بر آن اند كه معرفت و شناخت واجب الوجود ـ تعالى شأنه ـ فطرى موهبتى است نه كسبى استدلالى … و آيه «فطرة الله التى فطر الناس عليها» ۱ كه در حديث، مفسّر است به خلقت انسان بر معرفت بر خالق انس و جان ۲ و حديث «من عرف نفسه فقد عرف ربّه» به يكى از معانى محتمله در آن ـ كه اقرب معانى است به اذهان ـ شاهد قول ايشان تواند بود. ۳
1.روم، ۳۰ .
2.تفسير برهان، ج۳، ص۲۶۱ .
3.غررالحكم، ج۲، ص۶۲۵؛ عوالى اللئالى، ج۲، ص۱۰۲ (اين دو پانوشت، از محقق رساله است).
