1. گفتار پيشوايان دينى در اهتمام به عرض اخبار و روايات بر قرآن و سنّت قطعى
اين احاديث در شماره قبل اين مقاله آورده شد و استقصاى كاملى از منابع اين احاديث در كتب فريقين ارائه گشت. مى توان مدعى شد كه تأكيد پيشوايان دينى بر نقد متن بيشتر از توجه به سند و راويان حديث است؛ ولى متأسفانه مسلمانان به عكس آن رفتار كرده اند. يعنى با اين همه تأكيد بر عرض اخبار، بايد شاهد دهها و صدها تأليف در دوره هاى مختلف تاريخ اسلامى بوديم كه به بحث هاى نظرى و تطبيقى آن مى پرداختند؛ اما مع الأسف چنين نيست. پرداختن به راويان و رجال سند، با اين كه اين اندازه مورد توجه پيشوايان دينى نبوده، بيشتر مورد عمل مسلمانان قرار گرفته و شاهد صدها كتاب در زمينه رجال، جرح و تعديل و شاخه هاى وابسته به آن هستيم.
سرّ اهتمام بيشتر به عرض اخبار به جاى نقد سند در اين امر نهفته است كه بررسى سند نمى تواند جامع و مانع باشد؛ زيرا حديث سازان با حيله و نيرنگ مجعولات خود را به نام راويان ناشناس يا مشتهر به خوبى رواج مى دادند. و بررسى سندى نمى تواند هميشه مانع شناخت درست از نادرست گردد؛ چنان كه گاه، حوادث سياسى اجتماعى سبب از بين رفتن كتب و آثار راويان مى شده و آنان با از دست دادن مكتوبات خويش و تكيه بر حافظه گاهى نام راوى را از ياد مى برده اند كه بررسى هاى سندى، اين گونه احاديث را از گردونه خارج مى سازد؛ چنان كه اين اتفاق درباره ابن عمير افتاده است.
نجاشى مى نويسد:
أخبرنا ابوالعباس... قال: صنّف محمد بن ابى عمير أربعة و تسعين كتاباً منها كتاب المغازى؛ ۱
ابوالعباس از ديگران گزارش دهد كه: محمد بن ابى عمير 94 كتاب، تصنيف كرد كه يكى از آنها كتاب المغازى بود.
و كشّى مى نويسد:
و ذهبت كتب ابن أبى عمير فلم يخلص منه كتب أحاديثه، فكان يحفظ أربعين
1.رجال النجاشى، ص ۱۲، ش ۷.
