در حقيقت، روايات عرض نسبت به نقد متن، مانند روايات و آيات حجيت خبر، نسبت به خبر واحد است كه امروزه اصوليان و مجتهدان دليل واقعى حجيت خبر واحد را سيره عقلا مى دانند و همه آيات و روايات را ارشاد به حكم عقلايى مى شمارند و با تحليل سيره عقلا، در دايره حجيت خبر توسعه مى دهند و انحصار حجيت را از حجيت در حكم به موضوعات نيز تعميم مى دهند.
دو. قواعد و ضوابط نقد متن
مهم ترين مسأله پس از فراغ از اعتبار و حجيت نقد متن، دستيابى به قواعد و ضوابط اعمال اين روش است. در عمر طولانى اين مسأله نزد مسلمانان، اصول و قواعد متعددى مطرح شده كه از چند مورد طرح شده در روايات تا رقم هاى نزديك به سى مورد، به چشم مى خورد. در اينجا نخست، اشاره اى به اين سوابق شده و سپس به تحليل و بررسى آن اهتمام مى شود.
الف. قواعد و ضوابط متن در روايات
آنچه در روايات به عنوان ضوابط و قواعد شناخته مى شود، دو دسته است؛ دسته اى براى اصل ارزيابى روايات بوده كه همان عرض بر قرآن و سنت قطعى است و در شماره پيش رواياتش آورده شد.
دسته اى ديگر نيز، مواردى است كه اصول و قواعدى را در موارد تعارض اخبار مطرح ساخته است:
در اين دسته از اخبار، موافقت و مخالفت با عامه، موافقت با شهرت و مجمع عليه و موافق احتياط و مخالف رأى و ميل حاكمان و قُضات، ذكر شده است:
روى العلامة مرفوعاً إلى زاررة بن أعين، قال: سئلت الباقر(ع) فقلت: جعلت فداك، يأتى عنكم الخبران أو الحديثان المتعارضان فبأيّهما آخذ؟ قال(ع): يا زرارة! خذ بما اشتهر بين أصحابك، ودع الشاذّان النادر، فقلت: يا سيدى! إنّهما معاً
