تعريف «درايه»
شهيد ثانى در تعريف علم درايه يا مصطلح الحديث گفته است:
هو علم يبحث فيه عن متن الحديث، و طرقه من صحيحها و سقيمها عللها ما يحتاج إليه، ليعرف المقبول منه و المردود. ۱
درايه، دانشى است كه در آن از متن حديث و طُرُق آن (اعم از طُرُق صحيح و سقيم، و آسيب ها آن و آنچه براى شناخت حديث مقبول و مردود مورد نياز است)، بحث مى كند.
شيخ بهايى، تعريف زير را از درايه به دست داده است:
هو علم يبحث فيه عن سند الحديث و متنه و كيفيّة تحمّله و آداب نقله. ۲
درايه، دانشى است كه در آن به بررسى سند و متن حديث و چگونگى دريافت و آداب نقل آن مى پردازد.
مامقانى بر آن است كه تعريف شيخ بهايى از درايه، بهتر از تعريف شهيد ثانى است؛ چرا كه كيفيت دريافت حديث و آداب نقل آن نيز از مسائل دانش درايه است. ۳
فرق دانش درايه با رجال آن است كه در رجال به بررسى سند، من حيث المجموع مى پردازند و در دومى، تك تكِ راويان سلسله حديث را برمى رسند. ۴
سيوطى در تعريف علم درايه به نقل از ابن اكفانى (م 794 ق) مى گويد:
علم يعرف منه حقيقة الروايه و شروطها و أنواعها و أحكامها و حال الرواة و شروطهم و أصناف المرويّات و ما يتعلّق بها. ۵
1.الرعاية فى علم الدراية، تحقيق: عبدالحسين محمّدعلى بقّال، ص ۴۵.
2.الوجيزة، ص ۴ ؛ نهاية الدراية، ص ۷۹.
3.مقباس الهداية، ج ۱، ص ۴۲.
4.همان، ص ۴۳.
5.تدريب الراوى، تحقيق: احمد عمر هاشم، ص ۲۱.
