شيخ كلينى (م 329 ق) در الكافى، در مواضع متعدّد از اصطلاح «مُرسَل» استفاده كرده است. ۱
پس از كلينى، شيخ صدوق در آثار مختلف خود، در مقام نقل يا نقد حديث، از اصطلاحات درايه بهره جسته است. براى نمونه در باب مسئله اى فقهى مى نويسد:
وفى ذلك حديث آخر بإسناد منقطع. ۲
در جايى ديگر در مقام نقد حديثى مى گويد:
فهو حديث يروى عن ثلاثة من المجهولين بإسناد منقطع يرويه الحسن بن على الكوفى وهو معروف، عن الحسين بن عمرو، عن أبيه، عن عمرو بن ابراهيم الهمدانى وهم مجهولون يرفع الحديث. ۳
شيخ صدوق، در كلامى صريح، از علم آور بودن خبر متواتر و احتمال كاذب بودن خبر واحد، سخن گفته است. بيان وى چنين است:
إنّ الفصل بين ذلك أنّ الإمامة تنتقل إليهم [الاماميّة] بالتواتر والتواتر لا ينكشف عن كذب. وهذه الأخبار فكلّ واحد منها انّما خبر واحدٍ لا يوجب خبره العلم وخبر الواحد قد يصدق ويكذب وليس هذا سبيل التواتر. ۴
وى در موضعى در مقام نقد روايتى عام، بر غير صحيح الاسناد بودن آن، تأكيد كرده است. ۵ ابن بابويه در پاره اى موارد به صحيح بودن برخى اخبار حكم كرده ۶ و در
1.ر. ك. الكافى، ج ۱، ص ۲۵ (ح ۲۳) و ص ۵۹ (ح ۲۲) و ج ۶، ص ۳ (ح ۶) و ص ۴۰۶ (ح ۲).
2.كتاب من لا يحضره الفقيه، ج ۱، ص ۳۹ (ح ۸۰).
3.همان، ص ۲۵۱.
4.كمال الدين، ص ۱۱۰.
5.كتاب من لا يحضره الفقيه، ج ۱، ص ۴۸ (ح ۹۷).
6.علل الشرائع، ج ۲، ص ۳۸۰ و ۵۲۵؛ التوحيد، ص ۱۲۲.
