گزارشی از سير مباحث درايه در اماميه تا سده دهم هجری - صفحه 162

4. صحيح. حديثى است كه سلسله سند آن به وسيله راويان عدل امامى به معصوم متّصل است (به حديث صحيح، متّصل و مُعَنعَن هم گفته مى شود. هر چند اين دو، اعم از حديث صحيح است). گاه صحيح به خبرى گفته مى شود كه طريق آن از طعن، مصون است؛ اگر چه دچار ارسال يا قطع شده باشد.
5. حَسَن. حديثى است كه راويان ممدوح، بدون آن كه بر عدالتشان تنصيص شده باشد، روايت كنند.
6. موثّق. حديثى است كه راويان آن، به رغم فساد عقيده، به نص، توثيق شده اند. به حديث موثّق، قوى هم گفته مى شود. گاه نيز مراد از حديث قوى، روايت امامىِ غير مذموم و غير ممدوح است.
7. ضعيف. نقطه مقابل موثّق است. گاه ضعيف، نقطه مقابل صحيح و حسن و موثّق است ونسبت به زيادت و نقصان، قَدْح اطلاق مى شود.
8. مقبول. آنچه را كه تلقّى به قبول و به مضمون آن عمل كرده اند، حديث مقبول است.
9. مرسل. حديثى است كه راوى كه معصوم را درك نكرده، بدون واسطه نقل كند يا واسطه را فراموش يا رها كنند. هر گاه يك راوى افتاده باشد، منقطع و مقطوع ناميده مى شود و هر گاه بيش از يك نفر افتاده باشد، منفصل ناميده مى شود.
10. موقوف. حديثى است كه از مصاحب معصوم روايت شود. اگر راوى صحابى پيامبر(ص) باشد، به آن اثر هم گفته مى شود.
11. شاذّ و نادر. خبرى است كه مخالف مشهور باشد. به مروى ثقه نيز هر گاه مخالف مشهور باشد، اطلاق مى شود. ۱
شهيد اوّل، در ادامه به شرايط پذيرش و عدم پذيرش خبر واحد پرداخته است. ۲

سده نهم

پس از شهيد اوّل، ابن فهد حلّى (م 841 ق) در مقدّمه كتاب مهم خود المهذّب البارع به طرح مباحث درايه پرداخته كه مشابه مباحث مطرح در كتاب شهيد اوّل است.

1.ذكرى الشيعة، ص ۴ (چاپ سنگى).

2.ر. ك. همان جا.

صفحه از 163