نكاتی در باره اهمیت آثار شيخ صدوق - صفحه 200

و لولا أن كثيراً من الشيعة ينفرون من الكلام و من مخاطبة أهله لوجدوا في مقالات معتزله من فاحش الخطاء و عظيم الكفر ما يربى قليلة على عظيم كفر اليهود والنصارى. ۱
با وجود چنين وضعيتى، جريان دفاع از مسئله غيبت، همزمان، ميان متكلّمان و محدّثان اماميه آغاز شد ؛ امّا ظاهراً به دليل چنين رويكردى، آثار حديثى به نسبت آثار كلامى، بيشتر تأليف شده است. يكى از معدود آثار موجود از اين دوره، كتاب الإمامة والتبصرة من الحيرة، نگاشته على بن حسين بن بابويه (م 329ق) پدر شيخ صدوق است. ۲ از ديگر متون نگاشته شده در دوره غيبت صغرا، اثرى به صورت مستقل باقى نمانده است. تنها منقولاتى چند از برخى كتاب هاى اين دوره در آثار متأخّران باقى مانده است. اهمّيت آثار شيخ صدوق در نقل از اين آثار است. يكى از مهم ترين اين تأليفات، منقولاتى از محمّد بن بحر رهنى است.

1.الانتصار، ص ۳۴. در مورد گرايش شيعه به دورشدن از علم كلام، ر. ك: همان، ص ۲۴ ـ ۲۵.

2.نجاشى (م ۴۵۰ق)، گزارش كامل شرح احوال وى را آورده است. بنابر نوشته او، على بن حسين، شيخ و بزرگ اهل قم در روزگار خود بوده است. وى به عراق (بغداد) سفر نمود و در آن جا به ديدار حسن بن روح نوبختى رفت و از او خواست تا نامه وى را به محضر امام برساند. على بن بابويه در آن نامه از حضرت تقاضا نمود كه دعا كند تا صاحب فرزندانى شود. (كتاب الرجال، ابوالعباس النجاشى، ص ۲۶۱ ـ ۲۶۲).

صفحه از 247