محمّد بن بحر رهنى و انديشه غيبت

يكى از عالمان امامى دوره غيبت صغرا، محمّد بن بحر رهنى (م ح 333ق) است كه آثارى در تثبيت انديشه غيبت، نگاشته است. ^۱ عمده آگاهى ما درباره رهنى، گزارش نجاشى است كه در ضمن معرّفى وى، آورده است:
ابوالحسين شيبانى، ساكن نرمانشير كرمان است. بعضى از علماى شيعه گفته اند كه در مذهب وى، ارتفاع بوده است ؛ گرچه حديث وى به سلامت نزديك است و من نمى دانم كه بر چه اساسى چنين گفته اند. ^۲
براى فهم اين كه چرا به رهنى نسبت غلو داده شده، ضرورى مى نمايد مطالبى درباره علم امام، بيان شود.
كشّى به محمّد بن بحر، نسبت غلو داده است. ^۳ سؤالى كه در اين جا مطرح مى گردد اين است كه چرا كشّى به اصرار، رهنى را از غُلات مى داند، درحالى كه نجاشى چنين نسبتى را با توجّه به كتاب هاى رهنى درست نمى داند؟ پاسخ به اين سؤال در اختلاف نظر ميان كشّى و نجاشى در مفهوم غلوّ است. اثر رجالى كشّى در عراق، م آخذى براى عالمان امامى در نگارش كتاب هاى رجالى بوده است. به عنوان مثال، نجاشى به كرّات به كشّى و نظريات رجالى وى اشاره مى كند. ^۴ عالمان خراسان، از حيث كلامى، ظاهراً پيرو فضل بن شاذان و مكتب كلامى وى بوده اند. اين را مى دانيم كه در مسئله علم امام، ميان متكلّمان امامى از اعصار كهن، اختلاف