باب معنا نداشت ،چون در هيچ يك از اخبار يازده گانه اين باب، اسمى از تربيع برده نشده است. ۱
نكته اى كه در پايان اين بخش لازم به ذكر است اين است كه در بسيارى از احاديث و روايات، مرحوم علامه در استدلال بر وقوع تحريف به يك عامل اكتفا نكرده و دو يا چند عامل متفاوت را مؤيد نظر خود قرار مى دهد كه در بسيارى از موارد نشانه تسلط فراوان ايشان بر منابع مختلف و همچنين دقت نظر ايشان است. اين مسأله در بسيارى از مثال هاى ذكر شده وجود داشت كه ما به جهت اختصار، به ذكر دليل مورد نظر اكتفا كرديم. در مواردى نيز ايشان اشاره اى به نحوه كشف تحريف ننموده و صرفاً احتمال وقوع تحريف را بيان نموده اند.
جعل در اخبار
وقوع جعل در برخى از اخبار امرى مسلم است كه ائمه(ع) نيز به اين مسأله اشاره داشته اند. مرحوم علامه حتى الامكان سعى در جمع بين روايات دارد و در موارد ناممكن تلاش مى كند، اين مسأله را با بيان احتمال تحريف در روايات حل كند. فقط در موارد معدودى است كه ايشان حكم به جعلى بودن روايت مى كند.
مانيز در اينجا به ذكر چند نمونه از اين اخبار اشاره مى نماييم.
1 . در تفسير عياشى آمده است:
عن على بن ابى حمزة، سألت الكاظم(ع) عن قوله تعالى: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اِذَا قُمتُم اِلَى الصَّلاةِ ـ الى ـ اِلَى الكَعبَينِ» فقال: صدق الله، قلت: كيف يتوضأ؟ قال: مرتين مرتين، قلت: المسح؟ قال: مرة مرة، قلت: من الماء مرة؟ قال: نعم، قلت فالقدمين؟ قال: اغسلهما غسلان.
مرحوم علامه در ذيل اين روايت مى فرمايد:
