گونه مورد اختلافى در آنها، مگر در موارد نادرى، معتقد است و آنها را به عنوان سنّتِ پذيرفته شده برشمرده است، اما معاملات را چيزى غير از اخبار واحد غير علنى ـكه به نيّت اعلان و آگاهى صادر نشده اندـ و هيچ گونه الزامى نيز در آنها وجود ندارد، دانسته است. ۱
خلط و آميختگى ميان عبادات و ساير مقرّرات شريعت به حوزهايى ديگر همچون ثابت بودن زمان و مكان در رفتار عبادى ارتباط پيدا مى كند، ولى موضوعى كه بسيار روشن به نظر مى رسد،صيرورت و ديگرگونى معاملات است، و عدم توجّه به اين مسأله و يكسان تلقى كردن آنها از جانب فقهاى اسلام، آشفتگى فراوانى در پى داشته است. ۲
پديده متون بى فايده
4. از مجموع نظرات مطرح شده، موضع نويسنده در برابر وجود برخى از احاديث غير مرتبط با دين، عبادت، معاملات و شايد برخى امور بى فايده ديگر براى مسلمين در برخى متون حديثى كاملاً روشن و منطقى به نظر مى رسد. ۳ ظاهراً اين ايده و نظر براى نويسنده بسيار مهمّ و با اهمّيّت تلقّى مى شده است؛ زيرا كه بر اساس آن از بسيارى از احاديث صحيح و ناصحيح (از جهت سند) كه در دنياى امروز مسلمين غير سودمند به نظر مى رسند، چشم پوشى كرده است.
نهى نگارش و پيامدهاى سنّت شفاهى
5. ظاهراً در خصوص مسأله منع (نهى) تدوين حديث ـكه منسوب به حضرت رسول اكرم(ص) است ـ، آرا و نظريات متفاوتى ميان علماى مسلمان مطرح است، اما در اكثر آنها مناقشاتى درباره تاريخ اين منع صورت نپذيرفته كه آيا اين نهى در آغاز وحى است؛ همچنان كه دكتر صبحى صالح معتقد است و يا بعد از سال هفتم هجرى، زمان اهتمام فراوان مردم به
1.همان، ۲۱ ـ ۲۳ و ۱۴۳ و ۱۴۸ ـ ۱۴۹ و ۲۰۱.
2.همان، ص ۱۱ ـ ۱۳.
3.همان، ص ۲۸.
