برداشتن حجاب از ديده عقل و قلب ، زشتى هاى دنياى نكوهيده را به انسان نشان مى دهد و زمينه را براى رسيدن به حكمت حقيقى و نور علم ـ كه از باطن جان سرچشمه مى گيرند ـ فراهم مى سازد و در بالاترين مراتب آن است كه زاهد ، با ملكوت عالَم ، پيوند برقرار مى كند و از اسرار جهان هستى آگاه مى گردد . ¹
زهد ، در عرصه تكامل معنوى ، فرصت لازم را براى خودسازى فراهم مى كند ، جان را از بردگى هوس ها رهايى مى بخشد ، ايمان و عبادت را در كام جانْ شيرين مى كند ، انسان را به آفريدگار خود نزديك مى نمايد و سرانجام ، او را به قلّه تكامل انسانى صعود مى دهد . ²
زهد ، تنها در عرصه معرفت و معنويت ، كارساز نيست و آسايش و آرامش زندگى مادّى نيز در گرو زهد است . زهد ، مشكلات زندگى را آسان مى كند ، به انسانْ عزّت مى بخشد و دنيا را در خدمت او قرار مى دهد . ³
زهد ، بيش از آنچه در عرصه زندگى فردى كارساز است ، در عرصه هاى سياسى ، اجتماعى و اقتصادى كارآيى دارد . فرهنگ زهد ، ريشه ظلم و تجاوز به حقوق ديگران را مى سوزاند و زمينه را براى ايثار و مُواسات (سهيم كردن ديگران در داشته هاى خود) فراهم مى سازد . همه اختلاف هاى سياسى و اقتصادى ، و همه جنگ ها و خونريزى ها ، ريشه در دنياگرايى دارند . امام على عليه السلام در تبيين انگيزه مخالفت ها و جنگ هايى كه در دوران كوتاه حكومت او اتّفاق افتاد ، در خطبه معروف «شقشقيه» مى فرمايد :
فَلَمَّا نَهَضْتُ بالاْءَمْرِ نَكَثَتْ طائِفَةٌ ، ومَرَقَتْ أُخْرَى وَقَسَطَ آخَرُونَ كَأَنَهُمْ لَمْ يَسْمَعُوا

و دنيوى و اخروى جامعه است . امام على عليه السلام در به تصوير كشيدن جامعه مطلوبى كه اسلامْ مردم را بدان دعوت مى كند ، مى فرمايد :
اِعلَموا عِبادَ اللّهِ أنَّ المُتَّقينَ حازوا عاجِلَ الخَيرِ وآجِلَهُ ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهُم ، ولَم يُشارِكهُم أهلُ الدُّنيا في آخِرَتِهِم .. . سَكَنُوا الدُّنيا بِأَفضَلِ ما سُكِنَت ، وأكَلوها بِأَفضَلِ ما اُكِلَت .. . أصابوا لَذَّةَ الدُّنيا مَعَ أهلِ الدُّنيا ، وهُم غَدا جيرانُ اللّهِ ... .^۱اى بندگان خدا! بدانيد كه تقواپيشگان ، به خير دنيا و آخرت دست يافتند . آنان با اهل دنيا در دنيايشان شريك شدند ؛ امّا اهل دنيا در آخرت آنان با آنان شريك نيستند ... . در دنيا به بهترين وجه زيستند و از آن به بهترين وجه خوردند ... . همراه با اهل دنيا به لذّت هاى دنيا رسيدند و فرداى قيامت هم در جوار خداوند هستند .
بر اين پايه ، در اسلام راستين ، بر خلاف مسيحيت تحريف شده امروز ، دنيا و آخرت در تضاد نيستند ؛ بلكه با تأمّل در رهنمودهاى اسلام مى توان دريافت كه در اين آيين ، مادّيت از درون معنويت ، و معنويت از درون مادّيت مى جوشد و زهد اسلامى ، تنها در جايى مفهوم پيدا مى كند كه لذايذ مادّى ، براى فرد يا جامعه و يا هر دو ، زيانبار باشند .

پنج . حكمت زهد

زهد اسلامى در همه عرصه هاى زندگى فردى و اجتماعى ، داراى نقش مثبت و سازنده است . از اين رو ، تحصيل آن فوق العاده مورد تأكيد احاديث اسلامى است ، تا آن جا كه اين خصلت ، زيباترين زيور انسان نزد خداوند متعال شمرده شده است ^۲ .
زهد ، در حوزه معرفت شناختى ، آسيب هاى فردى را از انسان دور مى كند و با