مقدمه
الحمد للّه رب العالمين ، و الصلاة والسلام على أشرف الأنبياء والمرسلين ، محمّد و آله الطيبين الطاهرين .
حديث ، بعد از قرآن كريم ، يكى از منابع اصلى انديشه و رفتار مسلمانان است . به همين دليل ، دانشمندان در سدههاى گذشته براى به دست آوردن حديث و كتابت آن ، سختىهاى زيادى را متحمل مىشدند و در نقل آن ، دقت و حساسيت زيادى به خرج مىدادند و براى اهليت روايت حديث ، شروطى را قائل مىشدند .
با وجود اهتمام زياد عالمان به نقل روايت و حفظ آثار حديثى ، كتابهاى حديثى زيادى در حوادث روزگار از بين رفته و آيندگان از آنها محروم شدهاند .
بعد از پيروزى انقلاب اسلامى در ايران ، توجه ويژهاى به احياى آثار حديثى مبذول گرديد ، هر چند كه تاكنون حديث ، جايگاه واقعى خود را در جامعه علمى ما نيافته است .
بر همين اساس ، ضرورت اطلاع رسانى جامع درباره آثار حديثى شيعه براى تدوين تاريخ حديث و بررسى و احياى آثار حديثى احساس مىگرديد .
طرح تدوين «فهرستگان نسخههاى خطى حديث و علوم حديث» براى پاسخگويى به اين نياز ، در سال 1376 ش ، در مركز تحقيقات دارالحديث آغاز شد كه هم اكنون پس از شش سال ، نخستين محصول آن ـ با توفيق و عنايت ايزد
متعال ـ تقديم اهل نظر مىگردد ۱ .
در اين جا ، جهت آشنايى بيشتر با اين طرح و چگونگىِ به انجام رسيدن آن ، مطالبى ياد آورى مىشود:
9 . الإيجاز (الوجيزة)(عربى)
از : محمّد جعفر بن سيف الدين شريعتمدار استر آبادى (1263 ق)
رساله مختصرى است در قواعد درايه و كلّيات علم رجال ، در ضمن ده مطلب و يك خاتمه . اين كتاب ، گزيده اثر ديگر مؤلف به نام لب اللباب است كه براى ايجاد سهولت استفاده طلاب از كتابهاى رجال ، تأليف شده است
[ التراث العربى 450 / 5 با عنوان «الوجيزه» ، الذريعة 2 / 486 ]
آغاز : الحمد للّه على نواله والصلوة ... اما بعد فيقول ... محمّد جعفر الاسترآبادى ان هذه رسالة على وجه الايجاز والاجمال فى علم الرجال .
انجام : و منهم الكشى و منهم البرقى و مشايخ الاجازة كثيرة تعلم من ملاحظه كتب الرجال .
نسخهها
12 / 1 . قم ، دار الحديث : 363 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعليق ، حسين بن محمّد على شفتى (ساكن قريه نهزم شفت) ، جمعه 14 صفر 1245ق ، كربلاى معلا ، رساله دوم مجموعه ، « 116پ ـ 121ر » 4 برگ ، 19 سطر [ فهرست دار الحديث ] .
13 / 2 . قم ، مرعشى : 3311 ، نستعليق ، محمّد جعفر استرآبادى (مؤلف) ، رمضان المبارك 1246ق [ فهرست مرعشى : 9 / 92 ] .
14 / 3 . آران و بيدگل ، امامزاده هلال بن محمّد : 66 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعليق نازيبا ، بدون نام كاتب ، رمضان المبارك 1246ق ، رساله پنجم مجموعه ، اين نسخه در مجله وقف ميراث جاويدان با شماره 130 معرّفى شده است ، « 180ر ـ 183پ » 4 برگ ، 15×21 سم [ مجله وقف ميراث جاويدان : 3 / 70 ؛ فهرست امامزاده هلال ] .
15 / 4 . قم ، مرعشى : 3066 ، عنوان معرّفى : الوجيزة ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، آقا بابا بن ملا محمّد مهدى شهميرزادى (شاهميرزايى) ، 1256ق ، رساله هشتم مجموعه ، « 166ر ـ 174پ ، 9 برگ ، 15 سطر ، 10×15 سم [ فهرست مرعشى : 8 / 290 ] .
16 / 5 . تهران ، سپهسالار : 2707 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1258ق ، رساله دوم مجموعه ، « 38پ ـ 63 » 26 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 225 ] .
17 / 6 . مشهد ، گوهر شاد : 627 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد جعفر خوزانى ، 13 صفر 1268ق ، رساله چهارم مجموعه [ فهرست گوهر شاد : 2 / 741 ] .
18 / 7 . تبريز ، سيّد محمّد على قاضى طباطبايى : بدون شماره ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت [ نشريه نسخههاى خطّى : 7 / 512 ] .
19 / 8 . قم ، دار الحديث : بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله دوم مجموعه ، 23 سطر [ فهرست عكسى دار الحديث ] .
