سياست هاى نامشروعْ دست يازد، باز مى دارد. امام، بارها به اين حقايق، اشاره كرده و از جمله مى فرمايد:
إنّي لَعالِمٌ بِما يُصلِحُكُم و يُصلِحُ أوَدَكُم ولكِنّي لا أرى إصلاحَكُم بِإِفسادِ نَفسي . ^۱
به خدا سوگند كه دانايم به چيزى كه شما را رام گرداند و كجى تان را راست كند؛ وليكن نمى خواهم با رام كردن شما خود را تباه سازم .
امام، به روشنى مى فرمايد كه او نيز شيوه رام كردن مردم را مى داند و سياست هاى زورمدارانه اى را كه در كوتاه مدّت، صداها را خفه مى كند، مى شناسد، امّا به كار نمى برد و آنها را عامل فساد مصلح مى داند.
شگفتا! در نگاه على عليه السلام ، اين گونه كردارها، بيش از هر چيز، سياستمدار را به وادى هولناك زورمدارى، سلطه جويى و به تعبير آن بزرگ، به فساد مى كشاند و همين است كه صَلا در مى دهد: اصلاح به بهاى فسادِ مصلح، هرگز!
سخن بلند امام، نشان دهنده آن است كه اصلاحاتِ پندارى، بهايى جز فساد مصلح ندارد.
روشن است كه مراد امام، اصلاحات نامشروع است؛ مانند انجام دادن اصلاحات اقتصادى به بهاى قربانى شدن عدالت اجتماعى در جهان امروز. امام، چنين اصلاحاتى را بر نمى تابيد. او خوب مى دانست كه چگونه از يك سو مخالفان و سركشانِ پرنفوذ سياسى خود را فريب دهد و آنان را با وعده دادن به تأمين آزمندى هايشان ساكت كند، و اندك اندك، آنان را از ميان بردارد، و از سوىِ ديگر، به مردم، وعده برآوردن حقوق واقعى را بدهد، و در پيش ديد مردم، بر گسترش ارزش هاى الهى و انسانى تأكيد كند و چون پايه هاى حكومت را استوار كرد، به آنچه

مردم تفسير كنيم، مواضع حضرت، به عنوان سياستمدار، قابل دفاع نيست.
روشن است كه امام، به اين مسائل توجه دارد و شيوه بهره گيرى از آن را نيز مى داند؛ ولى به لحاظ تقيّد به قوانين الهى و ارزش هاى اخلاقى و تأكيد بر حقوق مردم، بهره گيرى از آن را روا نمى داند. اين كلام او به روشنى، نشان دهنده حقيقت ياد شده است كه فرمود:
لَولا إنَّ المَكرَ وَ الخَديعَةَ فِي النّارِ لَكُنتُ أمكَرَ النّاسِ . ^۱
اگر نبود كه نيرنگ و حيله ، جايش در آتش است ، من از نيرنگبازترينِ مردم بودم .
هَيهاتَ! لَولاَ التُّقى لَكُنتُ أدهَى العَرَبِ . ^۲
هرگز! اگر پارسايى نبود ، من زيرك ترينِ مردمانِ عرب بودم .
و نيز مى فرمايد:
به خدا سوگند ، معاويه از من زيرك تر نيست ؛ ليكن او حيله مى كند و به فجور دست مى زند ؛ و اگر نبود زشتىِ حيله ، من از زيرك ترينِ مردمان بودم ، امّا هر نيرنگى ، معصيت است ، و هر معصيتى سرپوشى است ، و براى هر نيرنگبازى ، پرچمى است در روز قيامت كه بدان شناخته گردد . ^۳
بدين سان، امام به خوبى مى داند كه چگونه نفس ها را در سينه خفه كند، و چه سان، فريادها را به سكوت بكشاند و با نيرنگ، كسان را فريب دهد و با زورمدارى، در دل ها هراس افكنَد، و با تطميع، آزمندانِ سركش را رام كند، و تجاوز به حقوق مردم و از كشته، پُشته ساختن، و مخالفت ها و شورش هاىِ داخلى را از بيخ و بُن بركَنَد؛ امّا او على است و حق مدار و خدا بين و معاد باور، كه تقيّدش به حق و پايبندى اش به ارزش هاىِ اخلاقى و تأكيدش بر آموزه هاى الهى، او را از اين كه به