رساله‏اى است از امام جعفر صادق عليه‏السلام در توحيد و اثبات بارى تعالى كه در پاسخ سؤال مفضل بن عمر جعفى كوفى ، در رد ملحدان و منكران خداوند ، مرقوم فرموده و در ضمن آن مناظره‏شان را با پزشك هندى و استناد به اهليلجه ـ كه گياهى است ـ در اثبات صانع آورده است. علامه مجلسى اين رساله را در جلد دوم بحار الأنوار ، صص 47 ـ 62 با شرح و بيان آورده است.
[الذريعة : 2/484 ؛ مشار عربى : 105 ؛ التراث العربى : 1/348]
آغاز : بسمله . أما بعد وفقنا اللّه‏ و إياك لطاعته و أوجب لنا و لك رضوانه فقد بلغنى‏كتابك فى أنه قد ظهر فى اهل ملتنا قبلك.

نسخه‏ها :

4687/1 . قم ، گلپايگانى : 31/26 ، عبدالرزاق جيلانى ، 1056ق ، رساله سوم مجموعه ، «112 ـ 120»9 برگ[فهرست گلپايگانى ، قديم : 3/172].
4688/2 . قم ، مرعشى : 10209 ، نسخ و نستعليق ، محمد قاسم بن شجاع‏الدين نجفى ، 1059ق ، اصفهان ، رساله ششم مجموعه ، «189ر ـ 204پ»16 برگ[فهرست مرعشى : 26/174].
4689/3 . مشهد ، آستان قدس رضوى : 2022 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمد كاظم بن محمد باقر ، شعبان 1063ق ، 19 برگ[فهرست آستان قدس : 5/30].
4690/4 . مشهد ، آستان قدس رضوى : 6028 ، نسخ ، زين العابدين بن حاجى محمد والرانى ، پنجشنبه 18 رجب 1067ق ، 13 برگ[فهرست آستان قدس : 5/31].
4691/5 . قم ، شيخ حيدر على مؤيد : 195 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام كاتب ، 10 ربيع الأول 1075ق ، رساله دوم مجموعه ، با تصحيحى در حاشيه ، 24برگ ، 14 سطر ، 5/12 ×19 [ فهرست مؤيد : 1/190].
4692/6 . تهران ، دانشگاه تهران : 7100 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، جمعه 11 ذى قعده 1079ق ، رساله چهارم مجموعه[فهرست دانشگاه تهران : 16/454].
4693/7 . قم ، مسجد اعظم : 246 ، محمد تقى بن نظام‏الدين محمود ، 1092ق ، رساله دوم مجموعه[فهرست مسجد اعظم ، قديم : 434].
4694/8 . مشهد ، آستان قدس رضوى : 9330 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، مقابله و تصحيح شده ، 39 برگ[فهرست آستان قدس : 14/99].
4695/9 . تهران ، دانشگاه تهران : 713 ، نسخ ، على بن حمد اللّه‏ ، قرن 11ق ، رساله دوم مجموعه ، نوشته شده از روى نسخه مورخ 26 جمادى الاولى 712ق ، «51 ـ 80»30 برگ [فهرست دانشگاه تهران : 8/713].
4696/10 . تهران ، دانشگاه تهران : 7243 ، نستعليق ، محمد مهدى ، قرن 11ق ، رساله دوم مجموعه[فهرست دانشگاه تهران : 16/497].
4697/11 . قم ، گلپايگانى : 31/26/5151 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، رساله سوم مجموعه ، «1 ـ 97»97برگ ، 20 سطر[فهرست گلپايگانى ، قديم : 3/172 ؛ فهرست گلپايگانى ، جديد].
4698/12 . مشهد ، دانشكده الهيات : 937 ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، رساله پنجم مجموعه[فهرست الهيات مشهد : 2/88].
4699/13 . قم ، گلپايگانى : 174/31/6294 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 15 ربيع الأول 1107ق ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد ، رساله دوم مجموعه ، 28 برگ ، 15 سطر[فهرست گلپايگانى ، جديد].
4700/14 . قم ، مدرسه حجازيها : 171/59/8951 ، از انجام ناتمام مانده است ، آغاز : بسمله حدثنى محرز بن سعيد النحوى بدمشق قال حدثنى محمد ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، رساله سوم مجموعه ، 34برگ ، 17 سطر[فهرست مدرسه حجازيها].
4701/15 . تهران ، مجلس شوراى اسلامى : مجموعه خويى 25 ، آغاز : بسمله باب الخبر المروى عن المفضل بن عمر فى التوحيد ، بدون نام كاتب ، 1266ق ، رساله دوازدهم مجموعه ، (ص417 ـ 436)20 برگ[فهرست مجلس : 7/23].
4702/16 . خوى ، مدرسه نمازى : 639 ، نسخ ، على محمد بن اسماعيل قره ضياء الدينى ، 1285ق ، نجف ، رساله اول مجموعه[فهرست نمازى : 1/346].
4703/17 . تهران ، ملك : 2131 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1291ق ، رساله دوم مجموعه [فهرست ملك : 5/429].
4704/18 . مشهد ، آستان قدس رضوى : اهدايى رهبرى 661 ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، رساله دوم مجموعه [فهرست اهدايى رهبرى : 279].
4705/19 . تهران ، دانشگاه تهران : 1560 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، رساله اول مجموعه ، «13ر ـ 22پ»10 برگ[فهرست دانشگاه تهران : 8/181].
4706/20 . قم ، مسجد اعظم : 506 ، آغاز : باب الخبر المروى عن المفضل بن عمر فى‏التوحيد المشتهر ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، رساله پنجم مجموعه ، 11برگ ، 25 سطر [فهرست مسجد اعظم ، قديم : 452 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جديد].
4707/21 . قم ، مرعشى : 3733 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، صادق بن عبدالحكيم بن حيدر ، بدون تاريخ كتابت ، رساله دوم مجموعه ، «48پ ـ 71پ»24 برگ[فهرست مرعشى : 10 / 129].
4708/22 . مشهد ، آستان قدس رضوى : 1650 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت[فهرست الفبايى آستان قدس : 77].
4709/23 . مشهد ، آستان قدس رضوى : 2023 ، نسخ ، محمد رضا بن ميرزا ابوالحسن ، بدون تاريخ كتابت ، 17 برگ[فهرست آستان قدس : 5/31].
4710/24 . مشهد ، آستان قدس رضوى : 2024 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، با تصحيح سيد عبدالرضا حسينى عاملى ، 23 برگ[فهرست آستان قدس : 5/31].
4711/25 . مشهد ، آستان قدس رضوى : 6751 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، 22 برگ[فهرست آستان قدس : 5/21].
4712/26 . تهران ، مجلس شوراى اسلامى : 1260 (1234) ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت[فهرست مجلس : 4/40].
4713/27 . تهران ، دانشگاه تهران : 1131 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله سوم مجموعه ، 29 برگ[فهرست دانشگاه تهران : 5/1125 ـ 1128].
4714/28 . تهران ، دانشگاه تهران : 502 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله نهم مجموعه ، 51برگ ، سابقه : دانشگاه تهران : ميكروفيلم 1845[فهرست دانشگاه تهران : 5/1125 ؛ فهرست ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران : 1/629].
4715/29 . قم ، گلپايگانى : 165/13/2485 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، از روى نسخه‏اى كه در روز جمعه 26 جمادى الاولى 712ق استنساخ شده تحرير شده و دوبار با آن مقابله و تصحيح شده است ، 51برگ ، 11 سطر ، 13×19[فهرست گلپايگانى ، رايانه‏اى ؛ فهرست گلپايگانى ، جديد].
4716/30 . قم ، گلپايگانى : عكس 11/32/6311 ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز : لم يضعن أنفسهن و لم يدبرهن خلقهن ولكنه يعرف لى أن الشجرة هى التى صنعت الإهليلجة لأنها خرجت منها ... الإهليلجة الاُخرى و اجعل لكلامك غاية انتهى إليها ، نسخ ، اسماعيل بن حسن بن سليمان ، بدون تاريخ كتابت ، در حاشيه تصحيح شده ، 11برگ ، 18 سطر [فهرست گلپايگانى ، جديد].
4717/31 . تهران ، سپهسالار : 6062 ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله سوم مجموعه ، «45پ ـ 56پ»12 برگ[فهرست سپهسالار : 3/225].
4718/32 . همدان ، مدرسه غرب : 4582 ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله دوم مجموعه ، «ص32 ـ 50»10 برگ[فهرست مدرسه غرب : 349].