[ مراد از ذبح عظيم ]

و بعضى گويند در معنى حديث «حُسين منى وَاَنَا مِنْ حُسينٍ» ^۱ : فداء عظيم در آيه « وَفَدَيْنَاهُ
بِذِبْحٍ عَظِيمٍ »^۲ حضرت جناب خامس آل عبا عليه‏السلاماست كه فداء جدّ بزرگوارش گرديده ^۳ ، و بدين جهت حضرت رسالت صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به عرصه وجود آمد ، و جناب اسماعيل ذبح نگرديد جزاء و عوض او را جناب ختمى مآب صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در فداء فرزندش تأديه فرمودند ، يا آنكه در ليلة المبيت حضرت شاه ولايت اميرمؤمنان عليه‏السلام به كريمه « مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللّه‏ِ »^۴ جان شريف خود را فداء آن بزرگوار فرمود ، پس براى آنكه آزرده و ملول نشود و حضرت صدّيقه طاهره نيز آسوده بماند فرزند خود را نثار نور ديده‏اش كرد .
و داعى عرض مى‏نمايد : اهم و اعظم از جان و مال و اولاد دين الهى و ملّت حضرت رسالت پناهى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است ، و از بدو خلقت الى زماننا هذا اين صدمات و بليّات كليّه كه بر انبياء و اولياء وارد آمد و همه را متحمل شدند براى حفظ و ابقاء دين و شريعت صادره از حق بوده است .
پس بايد اين دين از هر چيزى اولى و اكبر باشد كه تمام ايشان جان و مال و اولاد خودشان را براى ابقاء وى نثار مى‏كردند ، پس كمال و تمام ايثار و نثار از براى دين در وقعه

فرزندى مسألت نمود مستجاب نشد ، عاقبت به كريمه « وَأَلْقَيْنَا عَلَى كُرْسِيِّهِ جَسَداً »^۱
فرزندى غير ذى روح به وى دادند .
بناءً على ذلك حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله چون از سلسله پيغمبران اولوالعزم بود مانند ايشان بايد بر فقدان فرزند مبجّل و مجلّل باشند .
يا آنكه خداوند خواست اختصاص يابد محبّت حضرت رسالت صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به دو ريحانتين وى حسن و حسين عليهماالسلام چنانكه ايثار نمودن و فداء كردن ابراهيم عليه‏السلام فرزند ارجمندش را
براى جناب سيّد مظلومان عليه‏السلامبرهان فاصل و دليل قاطع است .
به بيان ديگر : اموال و اولاد به مضمون « إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلاَدُكُمْ فِتْنَةٌ »^۲ و كريمه « لاَ تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلاَ أَوْلاَدُكُمْ عَن ذِكْرِ اللّه‏َ »^۳ عوائق و شواغلند بنده را از ياد خدا ، و باعث اختبار و امتحانند ، و حضرت خاتم عليه الصّلاة والسّلام منزّه از اختبار و امتحان بود ، در صورتى كه اين فقره را در حقّ آن بزرگوار قائل شويم مى‏گوئيم : اختبار در حقّ فرزند به واسطه و بلا واسطه گرديد ، يعنى فرزند صلبى خويش را با انحصار فداء فرزند مع الواسطه فرمودند ، و خواستند محبّت را منحصر در فرد نموده باشند ، و محبّت جناب سيّد الشهداء محبّت حق است نه محبّت ابراهيم ، و اين تفديه غير از عمل حضرت خليل، وفرزند جليل او اسماعيل ذبيح است؛ از آنكه محبّت به حضرت اسماعيل حاجب و مانع بود ، و بعد از تهيّه اسباب و اقدام در تفديه و ظهور محبّت كامنه‏اش و خلوص خلّت خاصّه‏اش فداء عظيم براى آن جناب فرستاده ، و نظير آن مهاجرت حضرت يوسف است از حضرت يعقوب و قتل جناب اسماعيل و نظائر ديگر كه در كتب قصص الانبياء مدوّن است ، براى اهل بصيرت و اطّلاع تأكيدى است اكيد و دليلى است مفيد .