و عبارت فقهاء ^۱ در صحّت قول مشهور از اين قرار است : وَيُعْتَبَرُ فِى الطَّوائِفِ الثَّلاثَةِ انتِسابُهُمْ إلى عَبْدِ المُطَّلِبِ بالاُبُوَّةِ فَلَوِ انْتَسَبُوا بالأُمِّ خاصَّةً لَمْ يُعْطُوا شَيْئاً مِنَ الخُمْسِ عَلى الأظْهَرِ الأشْهَرِ عَدا المُرتضى ـ عَليهِ الرَّحْمَة ـ وابن حمزة .
و ابن ادريس طاب ثراه در كتاب « سرائر » ^۲ در حرمت صدقه واجبه براى بنى هاشم فرمود : ثقة الاسلام شيخ طوسى عليه الرحمة منسوبين به حضرت اميرمؤمنان عليه‏السلامو برادران آن بزرگوار را از جعفر و عقيل هاشمى دانسته است ، و همچنين عبّاس عمّ آن بزرگوار است و ديگران را ذكر نكرده .
ابن ادريس مى‏گويد : اين صحيح نيست از آنكه هاشم پسر عبد مناف است و عبد مناف پسر قُصى است و قُصى نام وى زيد است و مجمع ، و عبد مناف نام وى مغيره است و از وى هاشم و عبد الشمس و مطلب و نوفل و أبو عمر متولد گرديد ، و از هاشم عبدالمطلب و اولاد ديگر ، وليكن غير از عبدالمطلب اعقابى از ايشان نماند و عبدالمطلب شش دختر آورد و ده پسر ، اما دخترها عاتكه و صفيّه و اميمه و بيضاء و برّه و اروى است ، اما پسرها عبداللّه‏ و ابو طالب و زبير و عبّاس و مقوّم و حمزه و ضرار و حارث و غيداق و ابو لهب است ، و غيداق همان حجل ـ به تقديم حاء بر جيم ـ است ، وحجل مگس عسل بزرگ را مى‏گويند ^۳ .
و از اين ده نفر پنج نفر اعقابشان ماند : عبداللّه‏ ، ابو طالب ، حارث ، عباس ، ابو لهب .
پس بر تمام اولاد و احفاد اين پنج نفر خمس مى‏توان داد و زكات مفروضه بر ايشان حرام است .

شاءَ عَلَيْهِمْ . . إلى آخره .
وبيان اين عبارات خواهد آمد .
پس بدان خمس واجب است از هفت چيز : از غنائم ، وارباح مكاسب ، و زمينى كه ذمّى از مُسلم بخرد ، و معادن ، و كنوز ، و آنچه از دار الحرب لشكر اسلام بدست آورند از اموال و ذرارى و عقار و كراع و سلاح هر آنچه نقل شود يا نشود ، و غوص در دريا ، و حرام مختلط به حلال .
و از اين شش قسم ، سه قسم آن حقّ امام عليه‏السلام است يعنى سهم خدا و سهم رسول و سهم ذوى القربى ، و سه قسم ديگر حقّ اين سه فرقه است يعنى يتيم و مسكين و ابن السبيل به شرط اينكه فِرَق ثلاثه منسوب باشند به عبدالمطلب جدّ حضرت ختمى مآب صلى‏الله‏عليه‏و‏آله از اين ترتيب : پدر حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله عبداللّه‏ است ، و او پسر عبدالمطلب است ، و عبدالمطلب پسر هاشم است ، و مطّلب هم برادر او است ، و هاشم و مطّلب دو پسر عبد منافند ، وعبد مناف پسر قصى بن كلاب است .
پس هر كس از اين سلسله منتهى به جدّ اعلاى حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله هاشم و عبدالمطلب شد خمس را بايد به او داد .
و خلاف است كه آيا منسوب به مطّلب برادر هاشم مستحقّ خمس هست يا نه ؟ مشهور عدم استحقاق است از آنكه شرط نسبت با هاشم از جهت پدر است نه عمّ ، چنانكه فقهاى فخام شرط دانستند منتسب به هاشم را از جهت پدر نه مادر خلافاً للسيّد مرتضى ـ طاب ثراه ـ كه فرمودند : اگر پدر عامى باشد و مادر هاشميّه جائز است به وى خمس دادن از آنكه حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمودند به حسن و حسين عليهماالسلام : « هذانِ وَلَداىَ^۱إمامانِ قاما أوْ قَعَدا »^۲ .