لِمَسَاكِينَ يَعْمَلُونَ فِى الْبَحْرِ » ¹ معلوم است مسكين از اين بيان مبين ممكن است مالك چيزى باشد ، و اين قول ابن ادريس است ، ليكن مرحوم شيخ طوسى ـ عليه الرحمه ـ مسكين را از فقير أسْوَءُ حالاً دانسته .
و « ابن السبيل » كسى است به قول مرحوم ابن ادريس منقطَع ـ به فتح طاء ـ باشد ² يعنى در سفر محتاج باشد اگر چه در بلاد خود صاحب مال بوده است و ا ين در صورتى است استيطان در بلد ننمايد از آنكه در عنوان ابن السبيل گفته است : بر اين فريضه واجبه كه در باب خمس اخبار واحاديث بسيارى كه فقهاى اثنا عشريه تفريع فرمودند در هر محل و موردى استشهاد كرده‏اند ، بلكه توان گفت : اداء يك قسم اجر و مزد رسالت ماها رعيت به مضمون : « قُل لاَ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى » ³ دادن خمس است به سادات .
پس به اجماع و ضرورت دين اسلام خمس مانند زكات واجب و لازم است ، و از خصايص هاشميين است ، و منكر آن كافر و نجس است ، و در اداء وى ثواب جزيل و اجر جميل مقرر است ، و كتاب اللّه‏ و اخبار در ترغيب و تحريص آن ناطقند و آن را خداوند عون و مدد ذوى القربى قرار داد و براى عظمت شأن سادات اين سه فرقه را بعد از ذات اقدس و وجود مقدس نبوى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و امام قرار داد .
و بر سياق آيه ملاحظه نما چگونه اختصاص به خود داد اين حقّ معلوم را ، و سادات را شريك فرمود تا وهن براى ايشان نباشد ، و زكاة را كه اوساخ و اقذار دستهاى رعاياست بر ايشان حرام فرمود كه : « إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ » ⁴ و بر اموال مردمان حقّى مانند طلب معين كرد كه بدون منت اگر بدهند تسليم ايشان نمايند .

پس نتيجه و خلاصه قول ابن ادريس آن است : اختصاص خمس به منسوبين اميرمؤمنان عليه‏السلام و از فرزندان و اخوان و عم دون سائرين صحيح است ، پس بنى عباس و بنى حارث و اولاد ابو لهب هاشميين‏اند و ايشان را از اخماس اموال حقى است ثابت .
پس به بيان آتى هر كه از اولاد امام حسن عليه‏السلام و امام حسين عليه‏السلام است فاطمى و علوى است و هر آنكه علوى و فاطمى است هاشمى است ، اما هاشمى قرشى نيست چنانكه قرشى عربى نيست ، و مراد به قرشى منسوب به نضر بن كنانه جد دوازدهم حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهاست ، و مراد از عربى منسوب به يعرب بن قحطان است .
خلاصه سه قسم ديگر از اهل خمس ايتام از سادات و مساكين از سادات و ابناء السبيل‏اند ، و سزاوار و ملاحظه احتياط آن است كه صاحب مال بعد از اينكه سهام ثلاثه اوليه را به امام عليه‏السلام كه حقّ اوست داد نصف ديگر را هم خدمت امام عليه‏السلام بدهد ، و وى بر حسب بصيرت و حكمت قسمت مى‏نمايد يعنى مؤونه سال هر يك را بدون اسراف و اقتار مى‏رساند ، و اگر كم بيايد از نصف خود مى‏رساند .
و « يتيم » طفلى است بى‏پدر يا بى‏مادر يا هر دو .
و در كتاب « وسائل » ¹ مرويست از حضرت باقر عليه‏السلام كه فرمودند : « كسى كه از مال يتيم درهمى بخورد به آتش مى رود » ، بعد فرمودند : « نَحْنُ اليَتيم » يعنى يتيم مائيم .
و « مسكين » كسى است بلغت و قوت ساليانه خود را نداشته باشد ، و گويا فقير از مسكين أسْوَءُ حالاً بوده باشد از آنكه رسم اعراب است در امور ابتداء به اهمّ مى‏نمايند و قرآن به لسان عرب نازل شد و خداوند سبحان در آيه زكاة و صدقات فقير را بر مسكين مقدّم داشت و فرمود : « إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِى الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِى سَبِيلِ اللّه‏ِ وَابْنِ السَّبِيلِ » ² و در آيه كريمه است : « أَمَّا السَّفِينَةُ فَكَانَتْ