269
روح و ريحان ج1

مِن القَتْلِ » .
و يكى يمين و قسم منكر است در صورتى كه دعواى مدّعى بر باطل باشد .
و يكى يمين مردوده است .
خلاصه اگر بتواند به وجه قليل مدّعى را راضى نمايد و قسم نخورد اگر چه باطل باشد ممدوح است چنانكه حضرت سيّد سجّاد عليه‏السلامچهار صد دينار به حليله خارجيه كه مطلقه‏اش بود داد و نگذارد قسم بخورد .
خلاصه دامن اين سخن بدون مقصود دراز شد ليكن براى اهل ايمان التفات به اين گونه سخنان گاهى لازم مى‏شود ، البته از اين صفت ذميمه كه ترضيه نفس شوم امّاره است احتراز كردن واجب است و به واسطه قسم دروغ رشته عمر را گسستن به حكومت عقل قبيح است .

[ قصد هارون كشتن يحيى را ]

خلاصه پس از چندى ابوالبحترى و محمّد بن حسن شيبانى كه هر دو مصاحب ابو حنيفه بودند به محضر هارون الرّشيد حاضر شدند . هارون به ايشان گفت : شما چه مى‏گوئيد در اين عهدنامه و امانى كه براى يحيى نوشته‏ايم ، آيا صحيح است ؟ محمد بن حسن گفت : چون شما نوشته‏ايد صحيح است . هارون از وى روى بگردانيد و بر او خشم كرد . بعد از آن از ابوالبحترى سؤال نمود . وى براى خوشنودى هارون گفت : تخلّف از آن جائز است و بر اين عهد و فائى نشايد ، هارون او را بنواخت و گفت : اَنتَ قاضِى القُضاةِ وَاَنتَ اَعلَمُ بذلِك . پس نسخه امان را به ابو البحترى داد و آب دهان بر آن بينداخت و حكم به حبس يحيى كرد و او را به زهر شهيد نمود .
و مرحوم قاضى نوراللّه‏ شوشترى اين بيت را از ابو فراس همدانى در معذرت هارون ذكر كرده است :
يا جاهِداً فى مَسَاوِيهم يُكَتِّمُهاغَدْرُ۱الرّشيدِ بيحيى كَيْفَ يَنْكَتِمُ۲

1.در چاپ سنگى : عذر .

2.عمدة الطالب : ۱۵۳ ، الغدير ۳/۴۰۱ .


روح و ريحان ج1
268

در مذمت قسم خوردن است

هان هان ! بترسند ابناء زمان از اَيمان كاذبه كه هر كس قسم دروغ خورد كافر است و هر آن كس قسم راست خورد گناهكار ، و اين بيان ترجمه حديث مشهور است : « مَن حَلفَ بِاللّه‏ِ كاذِباً فَقَدْ كَفَر ومَن حَلَفَ بِاللّه‏ِ صادِقاً فَقَد اَثِمَ »۱ و هر كس قسم دروغ خورد با شيطان لعين محشور مى‏شود از آنكه شيطان اول كسى است قسم دروغ خورد ، و آيه كريمه « وَقَاسَمَهُمَا إِنِّى لَكُمَا لَمِنَ النَّاصِحِينَ »۲ شاهد بر مراد است .
و در حديث است : « احمق آن كسى است كه از پى هر كلامش قسمى است » .
و در حديث است : « اگر كسى گويد خداوند شاهد است ، و مى‏داند كه راست نمى‏گويد و بر قولش كاذب است عرش اعظم به حركت مى‏آيد » .
و چه شهرها و خانه‏ها براى دروغ گفتن و قسم خوردن به نام علىّ اعلا خراب و ويران گرديد ، بلكه احلاف و ايمان كاذبه مانع بركات و قاطع اعمار است و باعث نزول بلايا و عقوبات مى‏شود ، سيّما اهل بازار كه از صبح تا شام بر اين شعار افتخار مى‏نمايند .

[ مستثنيات قسم دروغ ]

بلى فقهاء فخام رضون اللّه‏ عليهم در چند مورد قسم دروغ را مستثنا كرده‏اند :
يكى در جنگ است بشرط استثناء .
و يكى در مقام صلح است .
و يكى در مقام تقيّه است .
و يكى براى دفع ظلم است از مال و جان كقوله تعالى : « اِحْلِفْ بِاللّه‏ِ كاذباً وَاَنْجِ اَخَاكَ

1.كافى ۷/۴۳۵ ح ۴ ، من لا يحضره الفقيه ۳/۳۷۳ ح ۴۳۱۱ ، تهذيب الاحكام ۸/۲۸۲ ح ۱۰۳۵ ، وسائل الشيعة ۲۳/۱۹۹ ح ۲۹۳۵۸ .

2.اعراف : ۲۱ .

  • نام منبع :
    روح و ريحان ج1
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني اشكوري، سيد صادق
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 166464
صفحه از 433
پرینت  ارسال به