در آبادى و عمارات روضه امامزاده زيد از حسن تقديم حضرت اقدس شهريارى

پس آبادى هر شهر و مملكت از كثرت شعائر و علائم است ، و از شعائر اسلام كثرت مدارس است ، و مدارس اهلى لازم دارد كه ساكن شوند ، و اهل مدارس طلاّب علوم دينيه‏اند ، و تعظيم و تكريم ايشان نوعاً يا شخصاً خود از شعار اسلام و دين خاتم النبيّين صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است ، و هر قدر مدارس در جوار مزار امامزاده باشد دو قسم تعظيم از شعائر شده است ، چنانكه از مدرسه جديده امينيّه كه در جوار حضرت عبدالعظيم بنا شده است آثار خيرى كه از آن پديدار است احتياج به بيان ندارد .
و در تواريخ قديمه خوانده‏ايم : در شهر قديم رى چهار صد مدرسه بوده است ، و لابد در اين مدارس علوم حقّه تعليم و تعلّم مى‏شد ، از علم الهى و علم فقه آل محمّد صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهو علم اخلاق و آداب و علوم ديگرى كه متفرع بر اين سه علم است كه امّهات و اصول علوم‏اند .
و سلاطين صفويّه ـ انارَ اللّه‏ُ بَراهِينَهُمْ ـ كه همتى بر ترويج شرع و اهل علم گماشتند در زمانشان چگونه رونق و رواجى اعمال و افعال خيريّه پيدا كرد كه از حسن نيّات ايشان قزوين و اصفهان و بلاد ديگر هر چه بود مدارس علم و منازل خير و بقاع متبركه و قباب كريمه همانا عمل رعيّت متفرّع و منشعب از نيّت خالصه سلطنت است .
پس اين آثار ، قطع نظر از ثمرات حاليّه الى يوم القيامة نتايج خيريّه مى‏دهد ، و سرمشق خوشى است براى آيندگان از بندگان خدا .
خلاصه اين بنده دعاگوى اميدوار است از اين بناى جديد و تنظيف خاصّى كه از فضاء و حجرات صحن مبارك ، گماشتگان دولت به امر قدر قدرت حضرت اقدس سلطنت كرده‏اند پادشاه دنيا و دين در عوض و جزاء آن در حجرات غيبيّه لا ريبيّه‏اش تمكين دهد .
سوم : اقامه نماز جماعت است .
اگر چه در زمان سابق از قرار مسموع اقامه جماعت مى‏شد ، و ليكن در اين اوقات

ظاهراً از خود سلطان است كه در برابر روضه اميرالمؤمنين عليه‏السلام عرض كرد :


تُزاحِمُ تيجانُ المُلُوكِ بِبابِهِوَيَكْثُرُ عِندَ الاِسْتِلام^۱إزدِحامُها
اِذا ما رأَتْه عَن قَريبٍ^۲تَرَجَّلَتْوَاِن هِىَ لَم تَفْعَلْ تُرَجِّلُ هامُها^۳
دوّم : از قدوم بهجت لزوم آن پادشاه خير خواه ، سكنه اطراف صحن شريف از اشخاص متفرّقه كه مجاورين نااهل آن امامزاده بودند تبديل بما هو احسن شد ، ناچار بعد از تغيير محلّ و تعمير مكان ، حال و تمكّن به آن تغيير يافت . اكنون طلاّب علوم دينيّه و اهل علم از هر قسم در آن ساكن و متحصّن‏اند و اين گونه مردم كه به صورت صاحب شرع‏اند و كردارشان براى آموختن آداب شريعت است و قصدشان كلاًّ او بعضاً براى تكميل نفس خود يا سائرين بندگان است يا هر دو ، هر قدر بيشتر باشند ، و منازل و مساكن ايشان خوشتر موجب خوشنودى خدا و رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهو ائمه طاهرين عليهم‏السلاماست ، و اين گروه نيز جنود سلطنت‏اند و اسلحه ايشان دعاهائى است كه از راه دانش و دانائى مى‏نمايند و تقويت و بقاء دولت از توجّهات ايشان است ، و هر قدر مدارس و اين گونه ابنيه عاليه در مملكت زياد باشد لابد ساكنين آنها زياد مى‏شود ، و هر قدر اين فرقه زياد شوند اگر چه در فرد فرد ايشان اثرى نباشد در مجموع من حيث المجموع ايشان اثر است .
و چگونه اثر و ثمر بر وجودشان و عملشان مترتّب نگردد با آنكه اخبار كثيره در ارادت و محبّت ايشان رسيده ، قطع نظر از عمل ، احاديث معتبره بر طلب علم وارد شده .