و اين بزرگوار كه اوّل ما خلق است اوّل كسى است كه بدين كنيه خوانده شده ، اما اهل شرك از قريش و غيرهم او را به نام عابد شعرى خواندند و ابن ابى كبشه‏اش ناميدند چنانكه ابوبكر بن ابى قحافه در اشعار خود جسارت نمود :


ايُخْبرُنا ابنُ كبشَة ان نحيّى^۱وكيفَ حَياةُ اشلاءٍ وَهامٍ^۲
پس بعد از آن بزرگوار به موهبت حضرت ختمى مآب محمد حنفيّه بدين كنيه شريفه مفتخر گرديد با آنكه احدى به اين اسم و كنيه خوانده نشده بود او را خاصّه سرافراز و مباهى فرمودند و به وى بخشيدند .
و ديگر از امامزادگان معروف حضرت عبدالعظيم است كه بدين كنيه موصوف مى‏باشد ، و در احاديثى كه شرح مى‏شود مى‏خوانى و مى‏دانى كه حضرت جواد و حضرت هادى عليهماالسلام آن جناب را حضوراً به همين كنيه خواندند ، و وى را از دوستان خاصّ خودشان شمردند .
و عجب است براى احترام اين كنيه مباركه كه جناب رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله داشت هيچ يك از ائمّه برره مكنّى نشده‏اند ^۳ ، ليكن فرزندان ايشان بسيارند كه بدين گونه مكنّى گرديده‏اند .

[بدترين كنيه‏ها]

و چون يادى از بهترين كنيه‏ها شد بدان بدترين كنيه‏ها ابى مرّه و ابى الحكم و ابى لهب و ابى عيسى و ابى مالك است ، و هريك از آنها مانند القاب غير مشروعه منهىّ عنه است .

يعنى تنابز مردم را به لقبها خواندن است ، و مراد از آن القاب مطعونه مقدوحه است كه جائز نيست بندگان خدا را به آنها خواندن ، و شايد موردى هم باشد كه به لقب ممدوح بخوانند شخصى را ، و آن شخص را خوش نيايد ، و غالباً در اين اوان كنيه به جاى اسم استعمال مى‏شود .
و صاحب « مجمع البحرين » ^۱ فرمود : الكُنيةُ اسمٌ يُطلَقُ عَلَى الشَخصِ لِلتَعظيمِ ،پس هر كس را به كنيه خوانند گويا بهتر باشد ، و در نزد شرع و اهل شريعت پسنديده است .
و در كتاب « كافى » مروى است كه حضرت صادق عليه‏السلام شخصى را فرمودند : « مؤمن بايد مؤمن را به احبّ اسماء بخواند » ^۲ .
و حضرت ابوالحسن عليه‏السلام فرمودند : « إذا كانَ الرجُلُ حاضراً فَكِنَّه وإذا كانَ غائباً فَسَمِّه »^۳ ، يعنى : اگر مؤمن حاضر است او را به كنيه بخوان و اگر غائب است به اسم بخوان . از آنكه كنيه براى تعظيم بنا شده است و غالباً كنيه احبّ اسماء است در نزد او .
و البته بين كنيه و اسم فرق است كه فقهاء رضوان اللّه‏ عليهم در كتاب قضاء و شهادات فرموده‏اند : قاضى نبايد مدعى را به كنيه و مدعى عليه را به اسم بخواند ، و اين ملاحظه براى رفع امتياز است و شرط در قضاوت قاضى .
و بهترين كنيه‏ها ابوالقاسم است كه از براى بهترين فرزندان آدم قرار داده شده چنانكه گفته‏اند :


وَصَفوةُ الصَّفوةِ مِن هاشممُحمّدُ النُّور اَبوالقاسِمِ^۴